Gilosz: Różnice pomiędzy wersjami
(→Gilosz) |
(→Gilosz) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
===Gilosz=== | ===Gilosz=== | ||
| − | (ang. guilloche) | + | (ang. guilloche; fr. guilloché; niem. Guilloche) |
'''1.''' Ornament antyczny w formie dwóch przeplatających się koliście wstęg, zazwyczaj otaczających drobne motywy dekoracyjne (perełkowania, rozetki itp.). Stosowany przez introligatorów koptyjskich VII-IX w. Pojawiał się na wczesnośredniowiecznych oprawach z plakietami z kości słoniowej oraz na oprawach gotyckich. Większą popularność zdobył na renesansowych oprawach włoskich z 2 poł. XV-pocz. XVI w. na co wpłynęły zarówno wzorce antyczne jak i orientalizujące plecionki; wprawdzie te drugie występowały zazwyczaj w formie prostego ornamentu pasowego, stanowiącego element większych kompozycji plecionkowych, niekiedy jednak upodabniały się do g. zaokrągleniem przepleceń, a nawet umieszczeniem wewnątrz nich drobnych motywów dekoracyjnych (np. perełkowań); równolegle na francuskich oprawach plakietowych z ok. 1510-1520 r. wykształciła się odmiana plecionki mieszczącej rozetki. Ostatecznie w 1 poł. XVI w., najpierw w Italii, a potem w krajach na północ od Alp, spopularyzowała się antykizująca wersja g. – z zaakcentowanymi wstęgami oraz z perełkowaniami, rozetkami itp. w przepleceniach. W introligatorstwie baroku i rokoka stracił na znaczeniu; odzyskał je w dekoracji zwierciadeł i grzbietów opraw klasycystycznych, wraz z równocześnie stosowanym i niekiedy bardzo podobnym wstęgowym ornamentem oraz falowym ornamentem. W latach 40. XIX w. we Francji modny był wzór tłoków ornamentalnych, zwanych ''guilloché''. W XIX-XX w. spotykany na pastiszach opraw z dawnych epok. | '''1.''' Ornament antyczny w formie dwóch przeplatających się koliście wstęg, zazwyczaj otaczających drobne motywy dekoracyjne (perełkowania, rozetki itp.). Stosowany przez introligatorów koptyjskich VII-IX w. Pojawiał się na wczesnośredniowiecznych oprawach z plakietami z kości słoniowej oraz na oprawach gotyckich. Większą popularność zdobył na renesansowych oprawach włoskich z 2 poł. XV-pocz. XVI w. na co wpłynęły zarówno wzorce antyczne jak i orientalizujące plecionki; wprawdzie te drugie występowały zazwyczaj w formie prostego ornamentu pasowego, stanowiącego element większych kompozycji plecionkowych, niekiedy jednak upodabniały się do g. zaokrągleniem przepleceń, a nawet umieszczeniem wewnątrz nich drobnych motywów dekoracyjnych (np. perełkowań); równolegle na francuskich oprawach plakietowych z ok. 1510-1520 r. wykształciła się odmiana plecionki mieszczącej rozetki. Ostatecznie w 1 poł. XVI w., najpierw w Italii, a potem w krajach na północ od Alp, spopularyzowała się antykizująca wersja g. – z zaakcentowanymi wstęgami oraz z perełkowaniami, rozetkami itp. w przepleceniach. W introligatorstwie baroku i rokoka stracił na znaczeniu; odzyskał je w dekoracji zwierciadeł i grzbietów opraw klasycystycznych, wraz z równocześnie stosowanym i niekiedy bardzo podobnym wstęgowym ornamentem oraz falowym ornamentem. W latach 40. XIX w. we Francji modny był wzór tłoków ornamentalnych, zwanych ''guilloché''. W XIX-XX w. spotykany na pastiszach opraw z dawnych epok. | ||
Aktualna wersja na dzień 13:44, 27 gru 2024
Spis treści
[ukryj]Gilosz
(ang. guilloche; fr. guilloché; niem. Guilloche)
1. Ornament antyczny w formie dwóch przeplatających się koliście wstęg, zazwyczaj otaczających drobne motywy dekoracyjne (perełkowania, rozetki itp.). Stosowany przez introligatorów koptyjskich VII-IX w. Pojawiał się na wczesnośredniowiecznych oprawach z plakietami z kości słoniowej oraz na oprawach gotyckich. Większą popularność zdobył na renesansowych oprawach włoskich z 2 poł. XV-pocz. XVI w. na co wpłynęły zarówno wzorce antyczne jak i orientalizujące plecionki; wprawdzie te drugie występowały zazwyczaj w formie prostego ornamentu pasowego, stanowiącego element większych kompozycji plecionkowych, niekiedy jednak upodabniały się do g. zaokrągleniem przepleceń, a nawet umieszczeniem wewnątrz nich drobnych motywów dekoracyjnych (np. perełkowań); równolegle na francuskich oprawach plakietowych z ok. 1510-1520 r. wykształciła się odmiana plecionki mieszczącej rozetki. Ostatecznie w 1 poł. XVI w., najpierw w Italii, a potem w krajach na północ od Alp, spopularyzowała się antykizująca wersja g. – z zaakcentowanymi wstęgami oraz z perełkowaniami, rozetkami itp. w przepleceniach. W introligatorstwie baroku i rokoka stracił na znaczeniu; odzyskał je w dekoracji zwierciadeł i grzbietów opraw klasycystycznych, wraz z równocześnie stosowanym i niekiedy bardzo podobnym wstęgowym ornamentem oraz falowym ornamentem. W latach 40. XIX w. we Francji modny był wzór tłoków ornamentalnych, zwanych guilloché. W XIX-XX w. spotykany na pastiszach opraw z dawnych epok.
2. W sztukach użytkowych termin stosowany na skomplikowany wzór ornamentowy, zbudowany ze splecionych cienkich linii prostych i krzywych, kształtowany według zasad geometrii. W drukarstwie służący jako trudne do podrobienia tło w produkcji papierów wartościowych, banknotów i innych dokumentów. Wyrabiany od XVII w. na matrycach metalowych przy użyciu wyspecjalizowanych tokarek giloszujących.
Wzory giloszowe stosowano także na okładkach wydawniczych →całopapierowych oraz w produkcji →papieru wytłaczanego giloszowego.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Falowy ornament
Plecionka
Wstęgowy ornament
Grafika
Gilosz na oprawie koptyjskiej, Egipt, VII-VIII w., fot. wg: Pierpont Morgan Library, Nowy Jork
Gilosz na renesansowej oprawie włoskiej, 2 ćw. XVI w., fot. wg: Fürstenberg, De Marinis 1966
Gilosz w obramieniu zwierciadła oprawy rzymskiej z poł. XVI w., fot. wg: Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan
Gilosz w obramieniu zwierciadła oprawy włoskiej (prawdopodobnie rzymskiej), ok. 1600 r., zbiory i fot.: BUAM Poznań
Nietypowa forma gilosza na oprawie francuskiej, ok. 1600 r., BnF, Paryż
Gilosz na oprawie prawdopodobnie francuskiej, XIX w., BPP, Paryż, fot. A. Wagner
Przypisy
- Europäische Einbandkunst aus sechs Jahrhunderten. Beispiele aus der Bibliothek Otto Schäfer. Ausstellung vom 11. Oktober 1992 bis 28. März 1993 Bibliothek Otto Schäfer, Katalogbearbeitung Manfred von Arnim, Schweinfurt 1992, nr kat. 23;
- Devauchelle Roger, La reliure. Recherches historiques, techniques et biographiques sur la reliure française, Paris 1995, s. 209;
- Fürstenberg Hans, de Marinis Tammaro, Die italienischen Renaissance-Einbände der Bibliothek Fürstenberg, Hamburg 1966, s. 53, 117, 191;
- Ganz David, Buch-Gewänder. Prachteinbände im Mittelalter, Berlin 2015, il. 18.
- Mazal Otto, Königliche Bücherliebe. Die Bibliothek des Matthias Corvinus, Graz 1990, il. 249;
Autor: A.W., E.P.
