Oprawoznawstwo: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 23:25, 26 wrz 2021

Oprawoznawstwo

tegumentologia (łac. tegumentum - oprawa)

Dziedzina nauki, która bada rozwój oprawy książek od strony technicznej i artystycznej. Celem o. jest wypracowanie obrazu ewolucji oprawy książkowej na przestrzeni dziejów na określonym obszarze. O. powiązane jest z historią książki, historią rzemiosła introligatorskiego, historią sztuki, kultury, kodykologią. Analiza o. umożliwia często ustalenie warsztatu introligatorskiego, w którym książkę wykonano, identyfikację pierwszych i kolejnych właścicieli proweniencję książki.

Historia

Początki o. sięgają l. 70. XIX w., co należy wiązać z ożywionym ruchem bibliofilskim w Europie Zachodniej i w Stanach Zjednoczonych. Badania o. początkowo ukierunkowane głównie na zagadnienia estetyczne, zaczęły także obejmować technikę wykonania opraw. Na pocz. XX w. warsztat badań tegumentologicznych został rozszerzony o konieczność wykonywania przerysów ołówkowych, zarówno całych powierzchni okładek, jak i pojedynczych tłoków. Studia porównawcze tłoków miały służyć realizacji podstawowego celu o., tj. ustalenia miejsca, czasu, warsztatu, gdzie wykonano oprawę. W 1913 r. została opublikowana metodyka (Paul Schwenke, Methodische Erforschung des Bucheinbandes) badania opraw, gdzie ważnym elementem był opis szczegółów technicznych, a także zwrócono uwagę na elementy wtórnie zamontowane w oprawach. Istotna dla rozwoju o. była idea katalogowania opraw rozpoczęta w l. 20. XX w. przez badaczy niemieckich. Po II wojnie światowej wprowadzono drobne zmiany do zasad katalogowania. W 1984 r.założono Belgijsko-Holenderskie Towarzystwo do Badań nad Oprawą, koordynujące m.in. prace nad centralnym rejestrem przerysów, opracowaniem modelu opisu oprawy, wypracowaniem uniwersalnej terminologii. W 1996 r. w Lipsku powołano zespół badawczy, który stworzył swoistą międzynarodową platformę wymiany doświadczeń i informacji. W ostatnich latach najbardziej istotne jest tworzenie elektronicznych baz opraw obejmujących wiele najznamienitszych bibliotek światowych.

Słynni tegumentolodzy europejscy

Henri Bouchot, William Younger Fletcher, William Henry James Weale (1832-1917, Paul Adam (1849-1931), Paul Schwenke (1853-1921), Konrad Haebler (1857-1946), Hans Laubier (1863-1931), Tammaro de Marinis (1878-1969), Ernst Kyriss (1881-1974), max J. Husung (1882-1944), Dudley Hobson (1882-1949), Johaness Hofmann (1884-1954), Ernst P. Goldschmidt (1887-1954), Ilse Schunke (1892-1972), Paulina Hamanova (1894-1978), Louis Maria Michon (1900-1958), Ferdinand Geldner (1902-1989), Adolf Schmidt-Künsemüller ( 1910-1993), Roger Devauchelle (1900-1993), Sten G.Lindberg (1904-2007), Konrad von Ranenau (1924-2016), Otto Mazal (1932-2008), Jan Storm van Leeuven (ur. 1943), a także Staffan Fogelmark, Emilio Brugal, Jan Storm van Leeuwen, Ernst Kyriss,Geifrey D. Hobson, Anthony Hobson, Howard M. Nixon, Giulio Bologna, Livio i Federico Macchi, Petr Voit i in.

Słynni tegumentolodzy polscy

Samuel Jerzy Bandtkie (1768-1835), Karol Estreicher (1827-1908), Władysław Wysocki (1841-1900), Aleksander Brükner (1856-1939), Leonard Lepszy (1856-1937), Adam Chmiel (1865-1934), Karol Homolacs (1874-1965), Przecław Smolik (1877-1947), Leon Formanowicz (1878-1942), Aleksander Birkenmajer (1890-1967), Edmund Majkowski (1892-1951), Kazimierz Piekarski (1893-1944), Mieczysław Gębarowicz (1893-1984)Zygmunt Mocarski (1894-1941), Anna Jędrzejowska (1896-1986), Maria Jarosławiecka-Gąsiorowska (1897-1971), Maria Wojciechowska (1902-1990), Alodia Kawecka-Gryczowa (1903-1990), Maria Krynicka (1920-2006), a także Anna Lewicka-Kamińska, Anna Żbikowska-Migoń, Janusz Tondel, Elżbieta Pokorzyńska, Arkadiusz Wagner, Agnieszka Biały, Ewa Chlebus, Marianna Czapnik, Katarzyna Płaszczyńska, Zbigniew Nowak, Ewa Ogonowska, Jacek Tomaszewski, Marta Czyżak.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Bazy opraw

Przypisy

1. Encyklopedia książki, red. Żbikowska-Migoń A., Skalska-Zlat M., Wrocław 2017, s. 324-326.
2. Tondel J., Tegumentologia polska dzisiaj, w: Tegumentologia polska dzisiaj, red. Wagner A., Toruń 2015, s. 25-46.
3. Andrzejewski J., Oprawoznawstwo dyscyplina szczegółowa nauki o książce, Łódź 2008.

Autor: M.P.B.