Zasadzanie: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Zasadzanie== | ==Zasadzanie== | ||
| − | (niem. ansetzen) | + | (zawieszanie bloku książki w okładce) (niem. ansetzen) |
| − | Występujący w tradycyjnej technologii oprawy ( | + | Występujący w tradycyjnej technologii oprawy (organicznej, półorganicznej) proces łączenia bloku z okładzinówkami. |
| + | |||
| + | Najczęstszy sposób montażu drewnianych okładzin do bloku, to przewleczenie przez system otworów (wpustowe i wypustowe) przedłużonych poza szerokość bloku zwięzów i zaklinowanie ich drewnianymi kołeczkami. Kapitałkę konstrukcyjną mocowano w ten sam sposób. Otwory w desce wykonywano w różny sposób, najczęściej prowadzono zwięzy w okładzinie pod kątem prostym do grzbietu, ale również po skosie lub zwięzy rozdwajano i przewlekano w kształt liter „V” lub „X” (il. 1). Nieco innym rozwiązaniem, szczególnie przy broszurowaniu na skórzane rzemienie było wydrążanie w desce zagłębień, w które wklejano i przybijano (najczęściej małymi drewnianymi kołeczkami) zwięzy (il. 2). Miękkie oprawy pergaminowe, w których bloki szyto ściegiem łańcuszkowym (bezwięzowo), łączono z nim w ten sposób, że szyto je różnymi sposobami wraz z blokiem lub przyszywano do niego później dodatkowym ściegiem (il. 3). Miękkie oprawy pergaminowe szyte na skórzane bądź pergaminowe rzemienie łączono z blokami poprzez przewleczenie zwięzów przez materiał obleczeniowy w przegubie (il. 4). W przypadkach broszurowania bezwięzowego blok łączono z oprawą również poprzez przewleczenie przez system szycia i oprawę - sznurków lub rzemieni lub przez przyszycie oprawy do bloku (il. 5) Kolejne rozwiązanie to przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny (il. 6). W XV w., gdy we Włoszech pojawiają się aldyny, format książki zaczyna się zmniejszać i wprowadzone zostają tektury, jako materiał okładzin, na popularności zyskuje ostatni sposób zawieszenia bloku w oprawie poprzez przyklejenie końcówek zwięzów do okładzin. Jest prosty, trwały, estetyczny i stosuje się go do dziś. Konstrukcja ta mogła być stosowana wyłącznie w małych formatach, gdyż znaczny ciężar dużego bloku spowodowałby, przy tym rodzaju zawieszenia, wyrwanie go z okładzin. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | |||
| + | [[Indeks alfabetyczny]] <br> | ||
| + | [[Garby]] <br> | ||
| + | [[Szycie na zwięzy kryte]] <br> | ||
| + | [[Szycie na zwięzy płaskie]] <br> | ||
| + | [[Szycie na zwięzy wypukłe]] <br> | ||
| + | [[Zawieszanie okładki]] <br> | ||
| + | |||
| + | ==Grafika== | ||
| + | |||
| + | <gallery> | ||
| + | File:Zaw1.jpg|il. 1. Różne sposoby przewleczenia zwięzów przez drewniane okładziny. (schematy rys. O. M. Galczenko) | ||
| + | File:Zaw2.jpg|il. 2. Łączenie drewnianych okładzin z blokiem poprzez system tunelów i kanałów, w które wprowadza się skórzane zwięzy i przybika drewnianymi kołeczkami (wg Ďurovič M., Restaurování a konzervování archiválií a knih, Paseka, 2002. | ||
| + | File:Łan 7 szir s.300.jpg|il. 3. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym, który powoduje połaczenie z blokiem okładki. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300) | ||
| + | File:Zaw3.jpg|il. 4. Przewleczenie pergaminowych zwięzów w miekkiej oprawie pergaminowej w zewnętrznym przegubie, rękopis, XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | ||
| + | File:Zaw5.jpg|il. 5. Zawieszenie drewnianej oprawy przy szytym bezzwięzowo bloku poprzez doszycie jej do niego, stary druk, XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. W. Ługowska, schemat O. M. Galczenko) | ||
| + | File:Zaw6.jpg|il. 6. Zawieszenie bloku w oprawie poprzez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny. (fot. M. Pronobi-Gajdzis) | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | # Ďurovič M., Restaurování a konzervování archiválií a knih, Paseka, 2002. | ||
| + | # Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971. | ||
| + | # Galczenko O. M., Oprawa wschodniosłowiańskich rękopiśmiennych ksiązek i starych druków Ukrainy: historia, struktura, opis, Kijów 2005. | ||
| + | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002. | ||
| + | # Montelatici C., Alla ricerca del libro perduto. Note sull’ evolutione della tecnica di legatura, [w:] Biblioteche Oggi 5 (1987) 3. | ||
| + | # Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, http://cool.conservation-us.org/don/ (data dostępu 11.07.2017) | ||
| + | # Semkowicz A.Introligatorstwo. Kraków 1948. | ||
| + | # H. Szwejkowska. Książka drukowana XV - XVIII wieku Zarys historyczny. Wrocław, Warszawa 1980. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | ---- | ||
| + | Autor: '''MPG''' | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | W oprawie organicznej i francuskiej zasadzanie okładzinówek polega na przeciągnięciu końcówek zwięzów przez otwory wywiercone w okładzinówkach. W oprawie o uproszczonej technologii końcówki zwięzów są naklejane na wierzch okładzinówek. W oprawie z grzbietem łamanym zasadzanie przebiega w drodze przyklejenia końcówek zwięzów sklejonych ze scezurą do wewnętrznej strony okładzinówek lub "wpuszczenia" do wnętrza dwuwarstwowej okładzinówki. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
Wersja z 18:07, 19 wrz 2021
Spis treści
Zasadzanie
(zawieszanie bloku książki w okładce) (niem. ansetzen)
Występujący w tradycyjnej technologii oprawy (organicznej, półorganicznej) proces łączenia bloku z okładzinówkami.
Najczęstszy sposób montażu drewnianych okładzin do bloku, to przewleczenie przez system otworów (wpustowe i wypustowe) przedłużonych poza szerokość bloku zwięzów i zaklinowanie ich drewnianymi kołeczkami. Kapitałkę konstrukcyjną mocowano w ten sam sposób. Otwory w desce wykonywano w różny sposób, najczęściej prowadzono zwięzy w okładzinie pod kątem prostym do grzbietu, ale również po skosie lub zwięzy rozdwajano i przewlekano w kształt liter „V” lub „X” (il. 1). Nieco innym rozwiązaniem, szczególnie przy broszurowaniu na skórzane rzemienie było wydrążanie w desce zagłębień, w które wklejano i przybijano (najczęściej małymi drewnianymi kołeczkami) zwięzy (il. 2). Miękkie oprawy pergaminowe, w których bloki szyto ściegiem łańcuszkowym (bezwięzowo), łączono z nim w ten sposób, że szyto je różnymi sposobami wraz z blokiem lub przyszywano do niego później dodatkowym ściegiem (il. 3). Miękkie oprawy pergaminowe szyte na skórzane bądź pergaminowe rzemienie łączono z blokami poprzez przewleczenie zwięzów przez materiał obleczeniowy w przegubie (il. 4). W przypadkach broszurowania bezwięzowego blok łączono z oprawą również poprzez przewleczenie przez system szycia i oprawę - sznurków lub rzemieni lub przez przyszycie oprawy do bloku (il. 5) Kolejne rozwiązanie to przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny (il. 6). W XV w., gdy we Włoszech pojawiają się aldyny, format książki zaczyna się zmniejszać i wprowadzone zostają tektury, jako materiał okładzin, na popularności zyskuje ostatni sposób zawieszenia bloku w oprawie poprzez przyklejenie końcówek zwięzów do okładzin. Jest prosty, trwały, estetyczny i stosuje się go do dziś. Konstrukcja ta mogła być stosowana wyłącznie w małych formatach, gdyż znaczny ciężar dużego bloku spowodowałby, przy tym rodzaju zawieszenia, wyrwanie go z okładzin.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Garby
Szycie na zwięzy kryte
Szycie na zwięzy płaskie
Szycie na zwięzy wypukłe
Zawieszanie okładki
Grafika
il. 1. Różne sposoby przewleczenia zwięzów przez drewniane okładziny. (schematy rys. O. M. Galczenko)
il. 2. Łączenie drewnianych okładzin z blokiem poprzez system tunelów i kanałów, w które wprowadza się skórzane zwięzy i przybika drewnianymi kołeczkami (wg Ďurovič M., Restaurování a konzervování archiválií a knih, Paseka, 2002.
il. 3. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym, który powoduje połaczenie z blokiem okładki. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300)
il. 4. Przewleczenie pergaminowych zwięzów w miekkiej oprawie pergaminowej w zewnętrznym przegubie, rękopis, XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 5. Zawieszenie drewnianej oprawy przy szytym bezzwięzowo bloku poprzez doszycie jej do niego, stary druk, XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. W. Ługowska, schemat O. M. Galczenko)
il. 6. Zawieszenie bloku w oprawie poprzez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny. (fot. M. Pronobi-Gajdzis)
Przypisy
- Ďurovič M., Restaurování a konzervování archiválií a knih, Paseka, 2002.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
- Galczenko O. M., Oprawa wschodniosłowiańskich rękopiśmiennych ksiązek i starych druków Ukrainy: historia, struktura, opis, Kijów 2005.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
- Montelatici C., Alla ricerca del libro perduto. Note sull’ evolutione della tecnica di legatura, [w:] Biblioteche Oggi 5 (1987) 3.
- Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, http://cool.conservation-us.org/don/ (data dostępu 11.07.2017)
- Semkowicz A.Introligatorstwo. Kraków 1948.
- H. Szwejkowska. Książka drukowana XV - XVIII wieku Zarys historyczny. Wrocław, Warszawa 1980.
Autor: MPG
W oprawie organicznej i francuskiej zasadzanie okładzinówek polega na przeciągnięciu końcówek zwięzów przez otwory wywiercone w okładzinówkach. W oprawie o uproszczonej technologii końcówki zwięzów są naklejane na wierzch okładzinówek. W oprawie z grzbietem łamanym zasadzanie przebiega w drodze przyklejenia końcówek zwięzów sklejonych ze scezurą do wewnętrznej strony okładzinówek lub "wpuszczenia" do wnętrza dwuwarstwowej okładzinówki.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Organiczna oprawa
Francuska oprawa
Grzbiet łamany
Półorganiczna oprawa
Grafika
Zasadzanie okładzin w oprawie organicznej. Rys. K. Komsta-Sławińska
Autor: E.P.
