Szycie na zwięzy wypukłe
Spis treści
Szycie na zwięzy wypukłe
(ang. flexible sewing, sewing on bands)
Zwięzowy system szycia kodeksów, w którym składki łączone są przy pomocy zwięzów (najczęściej rzemienie i sznurki), które przylegają do grzbietów składek, wokół których lub ponad którymi prowadzona jest nić, którymś z wybranych ściegów. Wprawdzie zwięzy przylegają do grzbietów, ale posiadając określoną grubość tworzą na grzbiecie oprawy wypukłości tzw. garbiki.
Historia
Szycie kodeksów na zwięzy było naturalną konsekwencją konieczności ochrony bloku książki przed zabrudzeniami i uszkodzeniami mechanicznymi, czyli włożenia go między dwie sztywne okładziny. Powstał w tym momencie problem trwałego połączenia bloku z oprawą. W blokach szytych systemem bezzwięzowym okładziny doszywano do bloku, co z przyczyn oczywistych nie było dobrym rozwiązaniem konstrukcyjnym. W naturalny zatem sposób wynaleziono nowe rozwiązanie konstrukcyjne systemu broszurowania, czyli zwięzy, na których montowano okładziny. W literaturze przedmiotu można znaleźć informacje, że najstarsze uszyte tą techniką kodeksy pochodzą nawet z IV w. Szycie na zwięzy wypukłe stało się coraz bardziej popularne i jest charakterystyczne dla kodeksów karolińskich od XVIII w. Książkę szyto na pojedynczych rzemieniach,bądź też na pasek skóry, który rozcinano na połowy na długości, odpowiadającej grubości grzbietu. Szycie na tego rodzaju zwięzy było charakterystyczne dla kodeksów romańskich, w których pojawiły się dodatkowo zwięzy kapitałkowe, jak i kodeksów gotyckich Europy Zachodniej. Na zwięzy w okresie średniowiecza używano skór, również zwierząt łownych, wyprawy tłuszczowej. Wyjątek stanowią kodeksy armeńskie, w których stosowano zwięzy sznurkowe. Popularne one były także w kodeksach niemieckich. Szycie na zwięzy wypukłe było szeroko stosowane w kodeksach europejskich do końca XVIII w. Zwięzy wypukłe uczytelniają się na oprawie w postaci wypukłości, tzw. garbów.
Rodzaje ściegów na zwięzy wypukłe
- szycie ściegiem w jodełkę
- szycie ściegiem obejmującym zwięz
- szycie ściegiem na okrętkę
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Garby
System szycia
Szycie karolińskie
Szycie romańskie
Szycie gotyckie
Przypisy
- Burdett E., The Craft of Bookbinding. A practical Handbook, West Vancouver, 1975, s. 77, 90.
- Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978, s. 15.
- Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014, s. 199.
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 100-101.
- Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 50-66.
Autor: M.P.B.
