Szycie na zwięzy kryte

Szycie na zwięzy kryte

(szycie na zwięzy wpuszczane w blok, szycie na wcięte sznurki) (ang. 'sawn-in' sewing, sewing on recessed bands)

Zwięzowy system szycia kodeksów, składki łączone są poprzez zwięzy (najczęściej sznurki) wpuszczone w nacięcia grzbietów składek, wokół których prowadzona jest nić, którymś z wybranych ściegów.

Historia

Szycie na zwięzy kryte zidentyfikowano na wczesnośredniowiecznych kodeksach armeńskich. Cechą charakterystyczną tych kodeksów jest szycie na trzy lub cztery stacje, tworzone przez cienkie, podwójne zwięzy sznurkowe. Czasami w miejsce środkowych par zwięzów używano zwięzów potrójnych. Karty kodeksu przed szyciem nacinano, najczęściej w kształt litery V. Zdarzały się również otwory w kształcie półkola, kwadratu, a nawet, szczególnie przy grubszych zwięzach środkowych w książkach pochodzących z XVI i XVII wieku, w kształcie litery W. Niektórzy z badaczy pierwsze zastosowanie szycia na zwięzy kryte przypisują Nicholasowi Derome, inni twierdzą, że technika ta zapoczątkowana została w warsztacie Aldusa Manutiusa. Technika była szczególnie popularna we Francji od końca XVI - pocz. XVIII w. Ponowną popularność zyskała pod koniec w XVIII w., używana do chwili obecnej.

Charakterystyka techniki

Technika szycia częściej stosowana przy małej ilości zwięzów. Do szycia na zwięzy kryte stosowano cieńsze sznurki niż do szycia na zwięzy wypukłe. Nacięcia grzbietów bloków mogą przybierać różne kształty: trójkąta, prostokąta, kwadratu lub trapezu (il. 1). Rozmieszczenie zwięzów na grzbiecie mogło być nieregularne, gdyż nie miało to wpływu na estetykę oprawy. Introligatorzy często w tej technice szycia wprowadzali na grzbiecie tzw.zwięzy fałszywe, których funkcja była wyłącznie estetyzująca.

Rodzaje ściegów na zwięzy kryte

• szycie ściegiem obejmującym - nić prowadzona jest przez grzbiety składek, obejmując kolejne zwięzy (il. 2). Następnie nić wychodzi z ostatniego otworu składki (nierozpiłowanego), umieszczonego w pewnej odległości od jej końca, zadzierzgiwana jest o nić składki dolnej i następnie wchodzi do wnętrza składki kolejnej. W ten sposób tworzą się, biegnące w pewnej odległości od krawędzi bloku dwa ściegi łańcuszkowe - plątniki.
• szycie ściegiem na okrętkę - nić prowadzona jest przez grzbiety składek, następnie wyprowadzona jest ze składki otworem zwięzowym, owija się wokół zwięzu i wprowadzona jest do środka tym samym otworem (il. 3). Następnie j.w. przechodzi do składki kolejnej w tzw. plątniku.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
System szycia
Zwięzy
Garby

Grafika

• 

  il. 1. Różne kształty nacięcia grzbietu na zwięzy kryte. (rys. E. Burdett, 1975, s. 85.)

• 

  il. 2. Szycie na zwięzy kryte ściegiem obejmującym. (rys. K. Komsta-Sławińska)

• 

  il. 3. Szycie na zwięzy kryte ściegiem na okrętkę. (rys. K. Komsta-Sławińska)

Przypisy

1. Burdett E., The Craft of Bookbinding. A practical Handbook, West Vancouver, 1975, s. 76-77, 85.
2. Devaux Y., Deux siècles de reliure, Paryż, 1981, s. 48.
3. Diehl E., Bookbinding its background and technique, Nowy Jork, 2014, s. 39.
4. Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978, s. 17-19.
5. Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014, s. 482.
6. Szwejkowska H. Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny, Wrocław 1987, s. 268, 284.
7. Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 25, 50-52.

---

Autor: M.P.B.