Akant: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "==Akant== Pospolita roślina zielna regionu subtropikalnego i tropikalnego, o pokaźnych i okazałych liściach. Od starożytności grecko-rzymskiej jeden z najpopularni...") |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Akant== | ==Akant== | ||
| − | Pospolita roślina zielna regionu subtropikalnego i tropikalnego, o pokaźnych i okazałych liściach. Od starożytności grecko-rzymskiej jeden z najpopularniejszych motywów zdobniczych, ukazywany jako pojedynczy liść, zmultiplikowane liście, wić lub rozeta. Na wczesnośredniowiecznych oprawach złotniczych i z kości słoniowej niekiedy stosowano ornament w formie stykających się, pionowo ustawionych i ściętych u dołu liści a-u, którym obramiano sceny religijne na płytkach z kości słoniowej, o formie wywodzącej się z tradycji bizantyńskiej. Na oprawach romańskich rzadko ukazywany, jako silnie stylizowany motyw wyciskany z kwadratowych lub prostokątnych tłoków. Pod wpływem iluminatorstwa oraz różnorakich dziedzin rzemiosła artystycznego zdobył dużą popularność w oprawach późnogotyckich 2 poł. XV-pocz. XVI w. Jednocześnie jego forma uległa przekształceniom, zazwyczaj idącym ku uproszczeniu (liście „akantopodobne”). Zmultiplikowane motywy liścia a-u chętnie wprzęgano w ramy ornamentalne otaczające zwierciadło, ukazywano wśród innych motywów zdobiących zwierciadło, lub tworzono z nich większe motywy, jak rozety (np. niektórzy mistrzowie krakowscy schyłku XV – początku XVI w.). Szczególną popularność zyskał w kompozycjach | + | Pospolita roślina zielna regionu subtropikalnego i tropikalnego, o pokaźnych i okazałych liściach. Od starożytności grecko-rzymskiej jeden z najpopularniejszych motywów zdobniczych, ukazywany jako pojedynczy liść, zmultiplikowane liście, wić lub rozeta. Na wczesnośredniowiecznych oprawach złotniczych i z kości słoniowej niekiedy stosowano ornament w formie stykających się, pionowo ustawionych i ściętych u dołu liści a-u, którym obramiano sceny religijne na płytkach z kości słoniowej, o formie wywodzącej się z tradycji bizantyńskiej. Na oprawach romańskich rzadko ukazywany, jako silnie stylizowany motyw wyciskany z kwadratowych lub prostokątnych tłoków. Pod wpływem iluminatorstwa oraz różnorakich dziedzin rzemiosła artystycznego zdobył dużą popularność w oprawach późnogotyckich 2 poł. XV-pocz. XVI w. Jednocześnie jego forma uległa przekształceniom, zazwyczaj idącym ku uproszczeniu (liście „akantopodobne”). Zmultiplikowane motywy liścia a-u chętnie wprzęgano w ramy ornamentalne otaczające zwierciadło, ukazywano wśród innych motywów zdobiących zwierciadło, lub tworzono z nich większe motywy, jak rozety (np. niektórzy mistrzowie krakowscy schyłku XV – początku XVI w.). Szczególną popularność zyskał w kompozycjach arbor vitae, w których „wyrasta” z suchego konaru, często z rozetą i towarzyszącymi motywami zoomorficznymi. W późnym gotyku tłoki ukazujące pojedyncze liście a-u często zastępowano tłokami oraz radełkami z kombinacją liścia, suchego konaru i rozety, a także dodatkowych motywów. Na oprawach renesansowych z XVI w. o dekoracji radełkowej formy akantowe mają niektóre wici oraz uproszczone arabeski. Stylizacji zależnej od aktualnych prądów w zdobnictwie (a. suchy, a. mięsisty) podlegają dekoracje akantowe na barokowych oprawach złotniczych XVII-XVIII w. Liście lub wici a-u chętnie wkomponowywano w rozbudowane dekoracje opraw rokokowych (m.in. plakietowe oprawy Antoine-Michela Padeloupa i Pierre-Paula Dubuissona). Na osiemnastowiecznych oprawach włoskich liście a-u często tworzą też kartusze herbowe m.in. superekslibrisów papieskich. Wyrafinowane formy przyjęły a-e wici i narożne rozety na oprawach klasycystycznych z kon. XVIII-pocz. XIX w., tworzące efektowne obramienia zwierciadeł. Bujne, mięsiste liście i wici a-u o formie odwołującej się do sztuki XVII-XVIII w., ukazywano za pomocą tłoków i plakiet na historyzujących oprawach XIX w. Od pocz. XX w. znaczenie tej rośliny w zdobnictwie introligatorskim gwałtownie zmalało. |
| − | == == | + | |
| − | + | ==Zobacz też== | |
| − | == == | + | [[arabeska ]] <br> |
| − | + | [[arbor vitae ]] <br> | |
| + | |||
| + | |||
| + | ==Grafika== | ||
| + | |||
| + | <gallery> | ||
| + | File:Bookbinders_2.jpg|Obrazek 1 | ||
| + | File:Bookbinders_3.jpg|Obrazek 2 | ||
| + | |||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | |||
| + | # Lindberg 1985, s. 162-180. | ||
| + | # Kozakiewicz 1993, s. 5, 18. | ||
| + | |||
| + | ---- | ||
| + | Autor: '''A.W.''' | ||
Wersja z 22:13, 7 lis 2020
Spis treści
Akant
Pospolita roślina zielna regionu subtropikalnego i tropikalnego, o pokaźnych i okazałych liściach. Od starożytności grecko-rzymskiej jeden z najpopularniejszych motywów zdobniczych, ukazywany jako pojedynczy liść, zmultiplikowane liście, wić lub rozeta. Na wczesnośredniowiecznych oprawach złotniczych i z kości słoniowej niekiedy stosowano ornament w formie stykających się, pionowo ustawionych i ściętych u dołu liści a-u, którym obramiano sceny religijne na płytkach z kości słoniowej, o formie wywodzącej się z tradycji bizantyńskiej. Na oprawach romańskich rzadko ukazywany, jako silnie stylizowany motyw wyciskany z kwadratowych lub prostokątnych tłoków. Pod wpływem iluminatorstwa oraz różnorakich dziedzin rzemiosła artystycznego zdobył dużą popularność w oprawach późnogotyckich 2 poł. XV-pocz. XVI w. Jednocześnie jego forma uległa przekształceniom, zazwyczaj idącym ku uproszczeniu (liście „akantopodobne”). Zmultiplikowane motywy liścia a-u chętnie wprzęgano w ramy ornamentalne otaczające zwierciadło, ukazywano wśród innych motywów zdobiących zwierciadło, lub tworzono z nich większe motywy, jak rozety (np. niektórzy mistrzowie krakowscy schyłku XV – początku XVI w.). Szczególną popularność zyskał w kompozycjach arbor vitae, w których „wyrasta” z suchego konaru, często z rozetą i towarzyszącymi motywami zoomorficznymi. W późnym gotyku tłoki ukazujące pojedyncze liście a-u często zastępowano tłokami oraz radełkami z kombinacją liścia, suchego konaru i rozety, a także dodatkowych motywów. Na oprawach renesansowych z XVI w. o dekoracji radełkowej formy akantowe mają niektóre wici oraz uproszczone arabeski. Stylizacji zależnej od aktualnych prądów w zdobnictwie (a. suchy, a. mięsisty) podlegają dekoracje akantowe na barokowych oprawach złotniczych XVII-XVIII w. Liście lub wici a-u chętnie wkomponowywano w rozbudowane dekoracje opraw rokokowych (m.in. plakietowe oprawy Antoine-Michela Padeloupa i Pierre-Paula Dubuissona). Na osiemnastowiecznych oprawach włoskich liście a-u często tworzą też kartusze herbowe m.in. superekslibrisów papieskich. Wyrafinowane formy przyjęły a-e wici i narożne rozety na oprawach klasycystycznych z kon. XVIII-pocz. XIX w., tworzące efektowne obramienia zwierciadeł. Bujne, mięsiste liście i wici a-u o formie odwołującej się do sztuki XVII-XVIII w., ukazywano za pomocą tłoków i plakiet na historyzujących oprawach XIX w. Od pocz. XX w. znaczenie tej rośliny w zdobnictwie introligatorskim gwałtownie zmalało.
Zobacz też
Grafika
Obrazek 1
Obrazek 2
Przypisy
- Lindberg 1985, s. 162-180.
- Kozakiewicz 1993, s. 5, 18.
Autor: A.W.
