Filigran: Różnice pomiędzy wersjami
(→Filigran (łac. filum - nić, granum - ziarno)) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Filigran (łac. filum - nić, granum - ziarno)== | ==Filigran (łac. filum - nić, granum - ziarno)== | ||
| − | Znak wodny, zwany niekiedy konturowym, powstały w strukturze papieru będący śladem | + | Znak wodny, zwany niekiedy konturowym, powstały w strukturze papieru będący śladem umieszczonego na sicie papierniczym metalowego ornamentu powstałego z wygiętego drutu. Termin zaczerpnięty z złotnictwa. |
| + | |||
==Historia== | ==Historia== | ||
Filigrany zaczęto stosować we Włoszech już w średniowieczu, celem zamierzonego znakowania papieru. Istotny był aspekt "dochodzenia prawdy" poprzez badanie filigranów w sądownictwie, a także w działalności antykwariuszy gromadzących i sprzedających stare druki, rękopisy i dzieła sztuki na papierze. Druciki były początkowo przytwierdzane do sita jeszcze bardziej cieńszymi drucikami, a od 1825 r. zaczęto je przylutowywać. W 2 poł. XIX w. elementy te wytwarzano technika galwaniczną, umożliwiającą powtarzalność znaków. W XVIII w. zaczęto stosować tzw. filigran liniaturowy pokrywający całą powierzchnię arkusza, ułatwiający pisanie. Pod koniec XVIII w. zaczęto dość powszechnie przytwierdzać do sita cienkie blaszki, które tworzyły rozjaśnienia nie konturowe, a był to tzw. filigran pełny. W poł. XIX w. blaszki te zaczęto wycinać przy pomocy urządzeń, co uczyniło ten rodzaj filigranu powtarzalnym. Po I wojnie światowej zaczęto stosować filigran konturowy pokrywający cała powierzchnię arkusza. Nie był on już zatem wyłącznie znakowaniem papieru, a stanowił jego swoistą dekorację.Papiernicy znakowali filigranem swoje wyroby głównie ze względów komercyjnych, filigran świadczył o wysokiej jakości papieru. w okresie późniejszym, z tego powodu, filigrany powielano zmieniając w nich jedynie drobne szczegóły. Praktyki miały miejsce w odniesieniu do najbardziej popularnych papierów. Wydawane zarządzenia formalizujące znakowanie papierów nie zawsze były przestrzegane. Wymóg stosowania filigranu pomocniczego w postaci daty produkcji papieru miał utrudniać te praktyki. | Filigrany zaczęto stosować we Włoszech już w średniowieczu, celem zamierzonego znakowania papieru. Istotny był aspekt "dochodzenia prawdy" poprzez badanie filigranów w sądownictwie, a także w działalności antykwariuszy gromadzących i sprzedających stare druki, rękopisy i dzieła sztuki na papierze. Druciki były początkowo przytwierdzane do sita jeszcze bardziej cieńszymi drucikami, a od 1825 r. zaczęto je przylutowywać. W 2 poł. XIX w. elementy te wytwarzano technika galwaniczną, umożliwiającą powtarzalność znaków. W XVIII w. zaczęto stosować tzw. filigran liniaturowy pokrywający całą powierzchnię arkusza, ułatwiający pisanie. Pod koniec XVIII w. zaczęto dość powszechnie przytwierdzać do sita cienkie blaszki, które tworzyły rozjaśnienia nie konturowe, a był to tzw. filigran pełny. W poł. XIX w. blaszki te zaczęto wycinać przy pomocy urządzeń, co uczyniło ten rodzaj filigranu powtarzalnym. Po I wojnie światowej zaczęto stosować filigran konturowy pokrywający cała powierzchnię arkusza. Nie był on już zatem wyłącznie znakowaniem papieru, a stanowił jego swoistą dekorację.Papiernicy znakowali filigranem swoje wyroby głównie ze względów komercyjnych, filigran świadczył o wysokiej jakości papieru. w okresie późniejszym, z tego powodu, filigrany powielano zmieniając w nich jedynie drobne szczegóły. Praktyki miały miejsce w odniesieniu do najbardziej popularnych papierów. Wydawane zarządzenia formalizujące znakowanie papierów nie zawsze były przestrzegane. Wymóg stosowania filigranu pomocniczego w postaci daty produkcji papieru miał utrudniać te praktyki. | ||
Wersja z 20:45, 3 gru 2019
Spis treści
Filigran (łac. filum - nić, granum - ziarno)
Znak wodny, zwany niekiedy konturowym, powstały w strukturze papieru będący śladem umieszczonego na sicie papierniczym metalowego ornamentu powstałego z wygiętego drutu. Termin zaczerpnięty z złotnictwa.
Historia
Filigrany zaczęto stosować we Włoszech już w średniowieczu, celem zamierzonego znakowania papieru. Istotny był aspekt "dochodzenia prawdy" poprzez badanie filigranów w sądownictwie, a także w działalności antykwariuszy gromadzących i sprzedających stare druki, rękopisy i dzieła sztuki na papierze. Druciki były początkowo przytwierdzane do sita jeszcze bardziej cieńszymi drucikami, a od 1825 r. zaczęto je przylutowywać. W 2 poł. XIX w. elementy te wytwarzano technika galwaniczną, umożliwiającą powtarzalność znaków. W XVIII w. zaczęto stosować tzw. filigran liniaturowy pokrywający całą powierzchnię arkusza, ułatwiający pisanie. Pod koniec XVIII w. zaczęto dość powszechnie przytwierdzać do sita cienkie blaszki, które tworzyły rozjaśnienia nie konturowe, a był to tzw. filigran pełny. W poł. XIX w. blaszki te zaczęto wycinać przy pomocy urządzeń, co uczyniło ten rodzaj filigranu powtarzalnym. Po I wojnie światowej zaczęto stosować filigran konturowy pokrywający cała powierzchnię arkusza. Nie był on już zatem wyłącznie znakowaniem papieru, a stanowił jego swoistą dekorację.Papiernicy znakowali filigranem swoje wyroby głównie ze względów komercyjnych, filigran świadczył o wysokiej jakości papieru. w okresie późniejszym, z tego powodu, filigrany powielano zmieniając w nich jedynie drobne szczegóły. Praktyki miały miejsce w odniesieniu do najbardziej popularnych papierów. Wydawane zarządzenia formalizujące znakowanie papierów nie zawsze były przestrzegane. Wymóg stosowania filigranu pomocniczego w postaci daty produkcji papieru miał utrudniać te praktyki.
Rodzaje filigranów
- konwencjonalne - nie odnoszące się do konkretnej papierni, powtarzają się przez naśladownictwo w różnych krajach w dłuższych okresach czasu; często motywy sakralne (baranek, madonna, anioł, kielich, ryba) oraz niesakralne, np. głowa wołu,
- heraldyczne - w sposób wyraźny i jednoznaczny określają właściciela papierni, a zwłaszcza właściciela gruntu, na którym ona funkcjonowała, nawet jeśli nie byłą ich własnością; filigran heraldyczny stanowi charakterystyczna cechę papiernictwa polskiego (do końca XVIII w.)
- z inicjałami literowymi lub napisami stanowiące integralną część filigranu
- główne i pomocnicze, tzw. nietypowe - zazwyczaj na jednej połowie arkusza zamieszczony jest znak główny - heraldyczny, na drugiej znak pomocniczy - napis, zazwyczaj z nazwą papierni, inicjałami właściciela
Niektórzy z badaczy proponują także klasyfikację filigranów wg przedstawień, dzieląc je na rodziny, klasy, grupy, typy, warianty, inni proponują podział chronologiczny, dzieląc je na 3 okresy: do 1450, 1450 - 1600, po 1600.
Zobacz też
Przypisy
- Dąbrowski J., Siniarska-Czaplicka J., Rękodzieło papiernicze, Warszawa 1991.
- Faber W., Sztuka znaku wodnego, Warszawa 2010.
Autor: MPG
