Zasadzanie: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 2: | Linia 2: | ||
(zawieszanie bloku książki w okładce) (niem. ansetzen) | (zawieszanie bloku książki w okładce) (niem. ansetzen) | ||
| − | Występujący w tradycyjnej technologii oprawy | + | Występujący w tradycyjnej technologii oprawy proces łączenia bloku z okładzinówkami. |
| − | Najczęstszy sposób montażu drewnianych okładzin do bloku, to przewleczenie przez system otworów (wpustowe i wypustowe) przedłużonych poza szerokość bloku zwięzów i zaklinowanie ich drewnianymi kołeczkami. Kapitałkę konstrukcyjną mocowano w ten sam sposób. Otwory w desce wykonywano w różny sposób, najczęściej prowadzono zwięzy w okładzinie pod kątem prostym do grzbietu, ale również po skosie lub zwięzy rozdwajano i przewlekano w kształt liter „V” lub „X” (il. 1). Nieco innym rozwiązaniem | + | Najczęstszy sposób montażu drewnianych okładzin do bloku, to przewleczenie przez system otworów (wpustowe i wypustowe) przedłużonych poza szerokość bloku zwięzów i zaklinowanie ich drewnianymi kołeczkami. Kapitałkę konstrukcyjną mocowano w ten sam sposób. Otwory w desce wykonywano w różny sposób, najczęściej prowadzono zwięzy w okładzinie pod kątem prostym do grzbietu, ale również po skosie lub zwięzy rozdwajano i przewlekano w kształt liter „V” lub „X” (il. 1). Nieco innym rozwiązaniem było wydrążanie w desce zagłębień, w które wklejano i przybijano (najczęściej małymi drewnianymi kołeczkami) skórzane rzemienie zwięzów (il. 2). |
| + | |||
| + | Miękkie oprawy pergaminowe, w których bloki szyto ściegiem łańcuszkowym (bezwięzowo), łączono z nim w ten sposób, że zszywano je różnymi sposobami wraz z blokiem lub przyszywano do niego później dodatkowym ściegiem (il. 3). Miękkie oprawy pergaminowe szyte na skórzane bądź pergaminowe rzemienie łączono z blokami poprzez przewleczenie zwięzów przez materiał obleczeniowy w przegubie (il. 4). | ||
| + | |||
| + | W przypadkach szycia bezwięzowego blok łączono z oprawą również poprzez przewleczenie przez system szycia i oprawę - sznurków lub rzemieni lub przez przyszycie oprawy do bloku (il. 5) | ||
| + | |||
| + | W oprawie półorganicznej zasadzanie następowało przez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny (il. 6). W XV w., gdy we Włoszech pojawiają się aldyny, format książki zaczyna się zmniejszać i wprowadzone zostają tektury, jako materiał okładzin, na popularności zyskuje ostatni sposób zawieszenia bloku w oprawie. Jest prosty, trwały, estetyczny i stosuje się go do dziś. Konstrukcję tę rezerwowano dla małych formatów, gdyż znaczny ciężar dużego bloku spowodowałby, przy tym rodzaju zawieszenia, wyrwanie go z okładzin. | ||
| + | |||
| + | Rozwiązaniem dla większych woluminów było przeniesienie miejsca przyklejania końcówek zwięzów na zewnętrzną stronę tektury lub "wpuszczenie" ich do wnętrza dwuwarstwowej okładzinówki. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
[[Indeks alfabetyczny]] <br> | [[Indeks alfabetyczny]] <br> | ||
| + | [[Organiczna oprawa]] <br> | ||
| + | [[Półorganiczna oprawa]] <br> | ||
| + | [[Francuska oprawa]] <br> | ||
| + | [[Grzbiet łamany]] <br> | ||
[[Garby]] <br> | [[Garby]] <br> | ||
[[Szycie na zwięzy kryte]] <br> | [[Szycie na zwięzy kryte]] <br> | ||
| Linia 14: | Linia 26: | ||
[[Szycie na zwięzy wypukłe]] <br> | [[Szycie na zwięzy wypukłe]] <br> | ||
[[Zawieszanie okładki]] <br> | [[Zawieszanie okładki]] <br> | ||
| + | |||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 24: | Linia 37: | ||
File:Zaw5.jpg|il. 5. Zawieszenie drewnianej oprawy przy szytym bezzwięzowo bloku poprzez doszycie jej do niego, stary druk, XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. W. Ługowska, schemat O. M. Galczenko) | File:Zaw5.jpg|il. 5. Zawieszenie drewnianej oprawy przy szytym bezzwięzowo bloku poprzez doszycie jej do niego, stary druk, XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. W. Ługowska, schemat O. M. Galczenko) | ||
File:Zaw6.jpg|il. 6. Zawieszenie bloku w oprawie poprzez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny. (fot. M. Pronobi-Gajdzis) | File:Zaw6.jpg|il. 6. Zawieszenie bloku w oprawie poprzez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny. (fot. M. Pronobi-Gajdzis) | ||
| + | |||
| + | File:Zawieszanie okładzin.jpg|Zasadzanie okładzin w oprawie organicznej. Rys. K. Komsta-Sławińska | ||
| + | |||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linia 36: | Linia 52: | ||
# H. Szwejkowska. Książka drukowana XV - XVIII wieku Zarys historyczny. Wrocław, Warszawa 1980. | # H. Szwejkowska. Książka drukowana XV - XVIII wieku Zarys historyczny. Wrocław, Warszawa 1980. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
---- | ---- | ||
| − | Autor: '''E.P.''' | + | Autor: '''M.P.B., E.P.''' |
Wersja z 18:19, 19 wrz 2021
Spis treści
Zasadzanie
(zawieszanie bloku książki w okładce) (niem. ansetzen)
Występujący w tradycyjnej technologii oprawy proces łączenia bloku z okładzinówkami.
Najczęstszy sposób montażu drewnianych okładzin do bloku, to przewleczenie przez system otworów (wpustowe i wypustowe) przedłużonych poza szerokość bloku zwięzów i zaklinowanie ich drewnianymi kołeczkami. Kapitałkę konstrukcyjną mocowano w ten sam sposób. Otwory w desce wykonywano w różny sposób, najczęściej prowadzono zwięzy w okładzinie pod kątem prostym do grzbietu, ale również po skosie lub zwięzy rozdwajano i przewlekano w kształt liter „V” lub „X” (il. 1). Nieco innym rozwiązaniem było wydrążanie w desce zagłębień, w które wklejano i przybijano (najczęściej małymi drewnianymi kołeczkami) skórzane rzemienie zwięzów (il. 2).
Miękkie oprawy pergaminowe, w których bloki szyto ściegiem łańcuszkowym (bezwięzowo), łączono z nim w ten sposób, że zszywano je różnymi sposobami wraz z blokiem lub przyszywano do niego później dodatkowym ściegiem (il. 3). Miękkie oprawy pergaminowe szyte na skórzane bądź pergaminowe rzemienie łączono z blokami poprzez przewleczenie zwięzów przez materiał obleczeniowy w przegubie (il. 4).
W przypadkach szycia bezwięzowego blok łączono z oprawą również poprzez przewleczenie przez system szycia i oprawę - sznurków lub rzemieni lub przez przyszycie oprawy do bloku (il. 5)
W oprawie półorganicznej zasadzanie następowało przez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny (il. 6). W XV w., gdy we Włoszech pojawiają się aldyny, format książki zaczyna się zmniejszać i wprowadzone zostają tektury, jako materiał okładzin, na popularności zyskuje ostatni sposób zawieszenia bloku w oprawie. Jest prosty, trwały, estetyczny i stosuje się go do dziś. Konstrukcję tę rezerwowano dla małych formatów, gdyż znaczny ciężar dużego bloku spowodowałby, przy tym rodzaju zawieszenia, wyrwanie go z okładzin.
Rozwiązaniem dla większych woluminów było przeniesienie miejsca przyklejania końcówek zwięzów na zewnętrzną stronę tektury lub "wpuszczenie" ich do wnętrza dwuwarstwowej okładzinówki.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Organiczna oprawa
Półorganiczna oprawa
Francuska oprawa
Grzbiet łamany
Garby
Szycie na zwięzy kryte
Szycie na zwięzy płaskie
Szycie na zwięzy wypukłe
Zawieszanie okładki
Grafika
il. 1. Różne sposoby przewleczenia zwięzów przez drewniane okładziny. (schematy rys. O. M. Galczenko)
il. 2. Łączenie drewnianych okładzin z blokiem poprzez system tunelów i kanałów, w które wprowadza się skórzane zwięzy i przybika drewnianymi kołeczkami (wg Ďurovič M., Restaurování a konzervování archiválií a knih, Paseka, 2002.
il. 3. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym, który powoduje połaczenie z blokiem okładki. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300)
il. 4. Przewleczenie pergaminowych zwięzów w miekkiej oprawie pergaminowej w zewnętrznym przegubie, rękopis, XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 5. Zawieszenie drewnianej oprawy przy szytym bezzwięzowo bloku poprzez doszycie jej do niego, stary druk, XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. W. Ługowska, schemat O. M. Galczenko)
il. 6. Zawieszenie bloku w oprawie poprzez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny. (fot. M. Pronobi-Gajdzis)
Zasadzanie okładzin w oprawie organicznej. Rys. K. Komsta-Sławińska
Przypisy
- Ďurovič M., Restaurování a konzervování archiválií a knih, Paseka, 2002.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
- Galczenko O. M., Oprawa wschodniosłowiańskich rękopiśmiennych ksiązek i starych druków Ukrainy: historia, struktura, opis, Kijów 2005.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
- Montelatici C., Alla ricerca del libro perduto. Note sull’ evolutione della tecnica di legatura, [w:] Biblioteche Oggi 5 (1987) 3.
- Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, http://cool.conservation-us.org/don/ (data dostępu 11.07.2017)
- Semkowicz A.Introligatorstwo. Kraków 1948.
- H. Szwejkowska. Książka drukowana XV - XVIII wieku Zarys historyczny. Wrocław, Warszawa 1980.
Autor: M.P.B., E.P.
