Papier maszynowy: Różnice pomiędzy wersjami
(→Ozdobne papiery maszynowe) |
(→Zobacz też) |
||
(Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
==Papier maszynowy== | ==Papier maszynowy== | ||
− | (niem. Maschinenpapier) | + | (ang. machine-made/machine made paper; niem. Maschinenpapier) |
− | Papier produkowany na maszynach papierniczych | + | Papier produkowany na maszynach papierniczych płasko- i okrągłositowych. Lepsze gatunki otrzymywane są najczęściej z celulozy pozyskiwanej z drewna, gorsze – oprócz celulozy zawierają także ligninę (tzw. papiery drzewne). Cechuje się wyraźnym kierunkiem, związanym z układaniem się włókien celulozy na poruszającym się sicie maszyny papierniczej. Bardzo często zaklejany jest w masie oraz zawiera wypełniacze (białe pigmenty stosowane powszechnie od XIX wieku). Papiery produkowane są w dużej gamie gatunków, gramatur, odcieni, gładkości, itp., są zróżnicowane pod względem wytrzymałości i trwałości. |
− | + | ||
− | Cechuje się wyraźnym | + | |
===Proces technologiczny=== | ===Proces technologiczny=== | ||
− | Wodna zawiesina odpowiednio dobranych i zmielonych półproduktów włóknistych wraz z dodatkami masowymi, stanowi masę papierniczą, z której na maszynie papierniczej formuje się, odwadnia i suszy wstęgę papieru. | + | Wodna zawiesina odpowiednio dobranych i zmielonych półproduktów włóknistych wraz z dodatkami masowymi, stanowi masę papierniczą, z której na maszynie papierniczej formuje się, odwadnia i suszy wstęgę papieru. Następnie, zależnie od wymaganych cech produkowanego papieru, poddaje się ją wykańczaniu, tj. klimatyzacji, przewijaniu, satynowaniu na kalandrze, a następnie krajaniu wzdłuż na zwoje, przekrawaniu na arkusze, sortowaniu, liczeniu, pakowaniu. |
− | + | Nowoczesne maszyny papiernicze o szerokości roboczej do 10 m, prędkości 1250 m/min. i zdolności produkcyjnej 1000t/24h, należą do największych urządzeń przemysłowych - ważą do 2000 ton. Najbardziej rozpowszechniony rodzaj maszyny papierniczej to maszyna płaskositowa, która składa się z: | |
− | + | * zbiornika z mieszalnikiem | |
− | + | * wlewu, w którym znajduje się rozcieńczona masa papiernicza, | |
− | + | ||
− | + | ||
− | * | + | |
* części sitowej - uformowanie wstęgi papieru, odwodnienie jej do 18 - 22 % bezwzględnej suchości, w części końcowej umieszczony jest eguter wyrównujący powierzchnię wstęgi i wykonujący znak wodny, | * części sitowej - uformowanie wstęgi papieru, odwodnienie jej do 18 - 22 % bezwzględnej suchości, w części końcowej umieszczony jest eguter wyrównujący powierzchnię wstęgi i wykonujący znak wodny, | ||
* części prasowej - odwodnienie wstęgi do 35 - 45% bezwzględnej suchości, zagęszczenie jej struktury, poprawa gładkości, | * części prasowej - odwodnienie wstęgi do 35 - 45% bezwzględnej suchości, zagęszczenie jej struktury, poprawa gładkości, | ||
* części suszącej - odwodnienie wstęgi do 92 - 95% bezwzględnej suchości. | * części suszącej - odwodnienie wstęgi do 92 - 95% bezwzględnej suchości. | ||
+ | |||
+ | ===Półprodukty i dodatki masowe=== | ||
+ | Półprodukty włókniste otrzymuje się na drodze chemicznej, chemiczno-mechanicznej lub mechanicznej z drewna drzew iglastych (gł. świerk, jodła, sosna), liściastych (buk, topola, osika, brzoza), a także roślin jednorocznych (np. słoma, trzcina), mogą one być bielone lub niebielone. Do pozyskania celulozy wykorzystuje się także surowce wtórne, które stanowią zużyte produkty przemysłu papierniczego i włókienniczego (makulatura, odpady włókiennicze). Do produkcji papierów o specjalnych właściwościach wykorzystuje się także półprodukty zwierzęce (np. wełna), mineralne (np. szkło), syntetyczne. Ponadto papier maszynowy zawiera dużą ilość dodatków masowych niezbędnych do wypełnienia, zaklejenia, barwienia papieru, a także nadania mu białości, wodotrwałości i innych specyficznych właściwości i cech (np. sztywność, dźwięczność, miękkość). | ||
+ | |||
+ | ===Historia=== | ||
+ | Maszyna papiernicza wynaleziona została w 1799 r. przez Nicolasa Louisa Roberta zatrudnionego jako księgowy w słynnej papierni w Essonnes pod Paryżem (produkowano tam papiery z ciemnym znakiem wodnym do drukowania asygnat, →papiery ręcznie czerpane welinowe). Maszyna Roberta składała się z dwóch wałów obracających się w tym samym kierunku, na których biegło płaskie sito bez końca, szer. 64 cm. Mechanizm zamocowany nad owalną kadzią, był napędzany w ruch korbą z prędkością 5 m/min., cylinder wyposażony w łopatki nabierał zawiesinę z kadzi i narzucał ją na sito. Mokra wstęga papieru była nawijana na wał i co jakiś czas odbierana. Wydajność maszyny odpowiadała czerpaniu ręcznemu z czterech kadzi. Maszyna Roberta była pierwszym w historii techniki przemysłowym urządzeniem o działaniu ciągłym. Model Roberta uruchomiono w Anglii w 1803 r. ale nie otrzymano papieru jakości odpowiedniej do sprzedaży. Dopiero w wyniku usprawnień Bryana Donkina ruszyła maszyna płaskositowa produkująca papier w jakości i rozmiarze akceptowalnym do sprzedaży. Niebawem Joseph Bramah przedstawił zamysł maszyny z sitem cylindrycznym, która została jednak skonstruowana dopiero w 1817 r. John Dickinson skonstruował maszynę z dwoma sitami cylindrycznymi do wyrobu tektury z dwóch warstw, które były łączone w prasie mokrej. Udoskonalone maszyny Dickinsona umożliwiły rozwój maszynowej produkcji tektury. We Francji już w 1790 r., czyli jeszcze przed wynalazkiem Roberta, Ferdinand Leistenschneider podjął próby zbudowania maszyny z sitem cylindrycznym. Z braku funduszy maszyna ruszyła dopiero w 1811 r. ale papier produkowany był wyłącznie w postaci arkuszy. Leistenschneider jako pierwszy wyprodukował papier maszynowy z filigranem. W maszynach papierniczych już na początku XIX w. zastosowano sita tkane, papier produkowany maszynowo był papierem welinowym. | ||
+ | |||
+ | Początkowo do maszynowej produkcji papieru używano ten sam surowiec, który był wykorzystywany w czerpaniu ręcznym - masy szmaciane. Z uwagi na niedostatek surowca poszukiwano innych rozwiązań. Friedrich Gottlob Keller w 1844 r. zastosował dodatek ścieru drzewnego białego. Na początku lat 50. XX w. Ch. Watt i H. Burgess opracowali proces chemicznej przeróbki drewna na masy celulozowe sodowe. Kolejnych osiągnięć dokonali B. Ch. Tilghman (masa siarczynowa) oraz C. F. Dahl (masa siarczanowa). W procesach otrzymywania mas celulozowych zrębki drzewne gotowano z chemikaliami w wielkich warnikach pod ciśnieniem i przy znacznej temperaturze. W 1867 r. Heinrich Voelter i Johann Matthäus Voith przedstawili na wystawie w Paryżu urządzenie do masowej produkcji ścieru drzewnego. Od lat 80/90. XIX w. upowszechniła się maszynowa produkcja papieru z celulozy i ścieru drzewnego. | ||
===Ozdobne papiery maszynowe=== | ===Ozdobne papiery maszynowe=== | ||
Obok papierów zwykłych (drukowych, piśmiennych, pakowych) produkowane są papiery ozdobne. Wśród nich wyróżnić można: | Obok papierów zwykłych (drukowych, piśmiennych, pakowych) produkowane są papiery ozdobne. Wśród nich wyróżnić można: | ||
− | * papiery barwne, powstające poprzez zabarwienie masy papierowej, z której czerpana jest wstęga papieru; papier taki jest jednolicie barwny w całej swej miąższości; | + | * papiery barwne, powstające poprzez: |
− | * papiery z dodatkiem do masy drobin substancji nierozpuszczalnych ( | + | ** zabarwienie masy papierowej, z której czerpana jest wstęga papieru; papier taki jest jednolicie barwny w całej swej miąższości; |
− | * papiery | + | ** zabarwienie zanurzeniowe wstęgi papierowej w roztworze barwiącym; |
− | * papiery wytwarzane na sicie | + | ** zabarwienie powierzchniowe wykonane przy użyciu maszyny farbującej; |
− | * papiery z | + | * papiery z dodatkiem do masy papierowej nietypowych włókien lub drobin substancji nierozpuszczalnych (strzyży tekstylnej włókien jedwabnych, wełnianych i syntetycznych, włókien skórzanych, wysłodków po produkcji piwa, pozostałości po produkcji whisky, palonych rozdrobnionych ptasich piór, gęsiego puchu, części suchych roślin, torfu, drobin metalicznych) (→papier z rzucikiem); |
− | * papiery o wysokim połysku, | + | * papiery cechujące się przejrzystością, wykonane w drodze intensywnego mielenia masy celulozowej (powyżej progu pergaminowania) lub obróbki środkami chemicznymi (stężonym kwasem siarkowym); |
− | * papiery | + | * papiery ze znakiem wodnym wytwarzane na sicie lub wykonanym przy użyciu egutera; |
+ | * papiery z naturalną fakturą powstałą przez odcisk w mokrej taśmie papierowej filcu lub wału o wyfrezowanym wzorze; | ||
+ | * papiery z trójwymiarowym deseniem, wytłaczane na kalandrach lub powlekane fakturową folią; | ||
+ | * papiery o wysokim połysku, o wysokim fotograficznym połysku np. Chromolux (ang. cast-coated paper); | ||
+ | * papiery metalizowane. | ||
− | Papiery ozdobne są obok papierów dekorowanych, wykorzystywane na wyklejki oraz obleczenia okładek. | + | Papiery ozdobne są, obok papierów dekorowanych, wykorzystywane na wyklejki oraz obleczenia okładek. |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
Linia 35: | Linia 42: | ||
[[Papier]] <br> | [[Papier]] <br> | ||
[[Papier ręcznie czerpany]] <br> | [[Papier ręcznie czerpany]] <br> | ||
− | [[Papier | + | [[Papier welinowy]] <br> |
− | + | ||
[[Filigran]] <br> | [[Filigran]] <br> | ||
[[Znak wodny]] <br> | [[Znak wodny]] <br> | ||
− | |||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
Linia 49: | Linia 54: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
− | # Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971. | + | # Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1783-1787, 1789-1807. |
− | # Jakucewicz S., Wstęp do papiernictwa, Warszawa 2014. | + | # Jakucewicz S., Wstęp do papiernictwa, Warszawa 2014, s. 9-30. |
− | # Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986. | + | # Jakucewicz S., Papiery ozdobne : (text & cover), Warszawa 2006, s. 14-49. |
+ | # Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986, s. 234-255. | ||
---- | ---- | ||
− | Autor: '''M.P. | + | Autor: '''M.P.B., E.P.''' |
Aktualna wersja na dzień 22:32, 19 mar 2022
Spis treści
Papier maszynowy
(ang. machine-made/machine made paper; niem. Maschinenpapier)
Papier produkowany na maszynach papierniczych płasko- i okrągłositowych. Lepsze gatunki otrzymywane są najczęściej z celulozy pozyskiwanej z drewna, gorsze – oprócz celulozy zawierają także ligninę (tzw. papiery drzewne). Cechuje się wyraźnym kierunkiem, związanym z układaniem się włókien celulozy na poruszającym się sicie maszyny papierniczej. Bardzo często zaklejany jest w masie oraz zawiera wypełniacze (białe pigmenty stosowane powszechnie od XIX wieku). Papiery produkowane są w dużej gamie gatunków, gramatur, odcieni, gładkości, itp., są zróżnicowane pod względem wytrzymałości i trwałości.
Proces technologiczny
Wodna zawiesina odpowiednio dobranych i zmielonych półproduktów włóknistych wraz z dodatkami masowymi, stanowi masę papierniczą, z której na maszynie papierniczej formuje się, odwadnia i suszy wstęgę papieru. Następnie, zależnie od wymaganych cech produkowanego papieru, poddaje się ją wykańczaniu, tj. klimatyzacji, przewijaniu, satynowaniu na kalandrze, a następnie krajaniu wzdłuż na zwoje, przekrawaniu na arkusze, sortowaniu, liczeniu, pakowaniu.
Nowoczesne maszyny papiernicze o szerokości roboczej do 10 m, prędkości 1250 m/min. i zdolności produkcyjnej 1000t/24h, należą do największych urządzeń przemysłowych - ważą do 2000 ton. Najbardziej rozpowszechniony rodzaj maszyny papierniczej to maszyna płaskositowa, która składa się z:
- zbiornika z mieszalnikiem
- wlewu, w którym znajduje się rozcieńczona masa papiernicza,
- części sitowej - uformowanie wstęgi papieru, odwodnienie jej do 18 - 22 % bezwzględnej suchości, w części końcowej umieszczony jest eguter wyrównujący powierzchnię wstęgi i wykonujący znak wodny,
- części prasowej - odwodnienie wstęgi do 35 - 45% bezwzględnej suchości, zagęszczenie jej struktury, poprawa gładkości,
- części suszącej - odwodnienie wstęgi do 92 - 95% bezwzględnej suchości.
Półprodukty i dodatki masowe
Półprodukty włókniste otrzymuje się na drodze chemicznej, chemiczno-mechanicznej lub mechanicznej z drewna drzew iglastych (gł. świerk, jodła, sosna), liściastych (buk, topola, osika, brzoza), a także roślin jednorocznych (np. słoma, trzcina), mogą one być bielone lub niebielone. Do pozyskania celulozy wykorzystuje się także surowce wtórne, które stanowią zużyte produkty przemysłu papierniczego i włókienniczego (makulatura, odpady włókiennicze). Do produkcji papierów o specjalnych właściwościach wykorzystuje się także półprodukty zwierzęce (np. wełna), mineralne (np. szkło), syntetyczne. Ponadto papier maszynowy zawiera dużą ilość dodatków masowych niezbędnych do wypełnienia, zaklejenia, barwienia papieru, a także nadania mu białości, wodotrwałości i innych specyficznych właściwości i cech (np. sztywność, dźwięczność, miękkość).
Historia
Maszyna papiernicza wynaleziona została w 1799 r. przez Nicolasa Louisa Roberta zatrudnionego jako księgowy w słynnej papierni w Essonnes pod Paryżem (produkowano tam papiery z ciemnym znakiem wodnym do drukowania asygnat, →papiery ręcznie czerpane welinowe). Maszyna Roberta składała się z dwóch wałów obracających się w tym samym kierunku, na których biegło płaskie sito bez końca, szer. 64 cm. Mechanizm zamocowany nad owalną kadzią, był napędzany w ruch korbą z prędkością 5 m/min., cylinder wyposażony w łopatki nabierał zawiesinę z kadzi i narzucał ją na sito. Mokra wstęga papieru była nawijana na wał i co jakiś czas odbierana. Wydajność maszyny odpowiadała czerpaniu ręcznemu z czterech kadzi. Maszyna Roberta była pierwszym w historii techniki przemysłowym urządzeniem o działaniu ciągłym. Model Roberta uruchomiono w Anglii w 1803 r. ale nie otrzymano papieru jakości odpowiedniej do sprzedaży. Dopiero w wyniku usprawnień Bryana Donkina ruszyła maszyna płaskositowa produkująca papier w jakości i rozmiarze akceptowalnym do sprzedaży. Niebawem Joseph Bramah przedstawił zamysł maszyny z sitem cylindrycznym, która została jednak skonstruowana dopiero w 1817 r. John Dickinson skonstruował maszynę z dwoma sitami cylindrycznymi do wyrobu tektury z dwóch warstw, które były łączone w prasie mokrej. Udoskonalone maszyny Dickinsona umożliwiły rozwój maszynowej produkcji tektury. We Francji już w 1790 r., czyli jeszcze przed wynalazkiem Roberta, Ferdinand Leistenschneider podjął próby zbudowania maszyny z sitem cylindrycznym. Z braku funduszy maszyna ruszyła dopiero w 1811 r. ale papier produkowany był wyłącznie w postaci arkuszy. Leistenschneider jako pierwszy wyprodukował papier maszynowy z filigranem. W maszynach papierniczych już na początku XIX w. zastosowano sita tkane, papier produkowany maszynowo był papierem welinowym.
Początkowo do maszynowej produkcji papieru używano ten sam surowiec, który był wykorzystywany w czerpaniu ręcznym - masy szmaciane. Z uwagi na niedostatek surowca poszukiwano innych rozwiązań. Friedrich Gottlob Keller w 1844 r. zastosował dodatek ścieru drzewnego białego. Na początku lat 50. XX w. Ch. Watt i H. Burgess opracowali proces chemicznej przeróbki drewna na masy celulozowe sodowe. Kolejnych osiągnięć dokonali B. Ch. Tilghman (masa siarczynowa) oraz C. F. Dahl (masa siarczanowa). W procesach otrzymywania mas celulozowych zrębki drzewne gotowano z chemikaliami w wielkich warnikach pod ciśnieniem i przy znacznej temperaturze. W 1867 r. Heinrich Voelter i Johann Matthäus Voith przedstawili na wystawie w Paryżu urządzenie do masowej produkcji ścieru drzewnego. Od lat 80/90. XIX w. upowszechniła się maszynowa produkcja papieru z celulozy i ścieru drzewnego.
Ozdobne papiery maszynowe
Obok papierów zwykłych (drukowych, piśmiennych, pakowych) produkowane są papiery ozdobne. Wśród nich wyróżnić można:
- papiery barwne, powstające poprzez:
- zabarwienie masy papierowej, z której czerpana jest wstęga papieru; papier taki jest jednolicie barwny w całej swej miąższości;
- zabarwienie zanurzeniowe wstęgi papierowej w roztworze barwiącym;
- zabarwienie powierzchniowe wykonane przy użyciu maszyny farbującej;
- papiery z dodatkiem do masy papierowej nietypowych włókien lub drobin substancji nierozpuszczalnych (strzyży tekstylnej włókien jedwabnych, wełnianych i syntetycznych, włókien skórzanych, wysłodków po produkcji piwa, pozostałości po produkcji whisky, palonych rozdrobnionych ptasich piór, gęsiego puchu, części suchych roślin, torfu, drobin metalicznych) (→papier z rzucikiem);
- papiery cechujące się przejrzystością, wykonane w drodze intensywnego mielenia masy celulozowej (powyżej progu pergaminowania) lub obróbki środkami chemicznymi (stężonym kwasem siarkowym);
- papiery ze znakiem wodnym wytwarzane na sicie lub wykonanym przy użyciu egutera;
- papiery z naturalną fakturą powstałą przez odcisk w mokrej taśmie papierowej filcu lub wału o wyfrezowanym wzorze;
- papiery z trójwymiarowym deseniem, wytłaczane na kalandrach lub powlekane fakturową folią;
- papiery o wysokim połysku, o wysokim fotograficznym połysku np. Chromolux (ang. cast-coated paper);
- papiery metalizowane.
Papiery ozdobne są, obok papierów dekorowanych, wykorzystywane na wyklejki oraz obleczenia okładek.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Papier
Papier ręcznie czerpany
Papier welinowy
Filigran
Znak wodny
Grafika
Przypisy
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1783-1787, 1789-1807.
- Jakucewicz S., Wstęp do papiernictwa, Warszawa 2014, s. 9-30.
- Jakucewicz S., Papiery ozdobne : (text & cover), Warszawa 2006, s. 14-49.
- Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986, s. 234-255.
Autor: M.P.B., E.P.