Zasadzanie: Różnice pomiędzy wersjami
(→Grafika) |
(→Zasadzanie) |
||
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Zasadzanie== | ==Zasadzanie== | ||
| − | (niem. ansetzen) | + | (zasadzanie okładzin) (ang. bord attachment, lacing-in, fr. fixation, niem. ansetzen, wł. fissagio dei piatti) |
| − | Występujący w tradycyjnej technologii oprawy ( | + | Występujący w tradycyjnej technologii oprawy proces łączenia bloku z okładzinówkami. |
| + | |||
| + | Najczęstszy sposób montażu drewnianych okładzin do bloku, to przewleczenie przez system otworów (wpustowe i wypustowe) przedłużonych poza szerokość bloku zwięzów i zaklinowanie ich drewnianymi kołeczkami. Kapitałkę konstrukcyjną mocowano w ten sam sposób. Otwory w desce wykonywano w różny sposób, najczęściej prowadzono zwięzy w okładzinie pod kątem prostym do grzbietu, ale również po skosie lub zwięzy rozdwajano i przewlekano w kształt liter „V” lub „X” (il. 1). Nieco innym rozwiązaniem było wydrążanie w desce zagłębień, w które wklejano i przybijano (najczęściej małymi drewnianymi kołeczkami) skórzane rzemienie zwięzów (il. 2). | ||
| + | |||
| + | |||
| + | Miękkie oprawy pergaminowe, w których bloki szyto ściegiem łańcuszkowym (bezwięzowo), wykonywano w ten sposób, że okładki zszywano razem z blokiem je różnymi sposobami lub po zszyciu bloku przyszywano okładki dodatkowym ściegiem (il. 3), albo wreszcie przewlekano sznurek lub rzemień przez system szycia i oprawę (il. 5). Miękkie oprawy pergaminowe szyte na skórzane bądź pergaminowe rzemienie łączono z blokami poprzez przewleczenie zwięzów przez materiał obleczeniowy w przegubie (il. 4). | ||
| + | |||
| + | |||
| + | W oprawie półorganicznej zasadzanie następowało przez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny (il. 6). W XV w., gdy we Włoszech pojawiają się aldyny, format książki zaczyna się zmniejszać i wprowadzone zostają tektury, jako materiał okładzin, na popularności zyskuje ostatni sposób zawieszenia bloku w oprawie. Konstrukcję tę rezerwowano dla małych formatów, gdyż znaczny ciężar dużego bloku spowodowałby, przy tym rodzaju zawieszenia, wyrwanie go z okładzin. Ten sposób jest prosty, trwały, estetyczny i stosuje się go do dziś. Rozwiązaniem dla większych woluminów było przeniesienie miejsca przyklejania końcówek zwięzów na zewnętrzną stronę okładziny lub „wpuszczenie” ich do wnętrza dwuwarstwowej okładzinówki. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| − | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | + | [[Indeks alfabetyczny]] <br> |
[[Organiczna oprawa]] <br> | [[Organiczna oprawa]] <br> | ||
| + | [[Półorganiczna oprawa]] <br> | ||
[[Francuska oprawa]] <br> | [[Francuska oprawa]] <br> | ||
[[Grzbiet łamany]] <br> | [[Grzbiet łamany]] <br> | ||
| + | [[Garby]] <br> | ||
| + | [[Szycie na zwięzy kryte]] <br> | ||
| + | [[Szycie na zwięzy płaskie]] <br> | ||
| + | [[Szycie na zwięzy wypukłe]] <br> | ||
| + | [[Zawieszanie okładki]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | File:Zawieszanie okładzin.jpg|Zasadzanie okładzin. Rys. K. Komsta-Sławińska | + | File:Zawieszanie okładzin.jpg|Zasadzanie okładzin w oprawie organicznej. Rys. K. Komsta-Sławińska |
| + | File:Zaw1.jpg|il. 1. Różne sposoby przewleczenia zwięzów przez drewniane okładziny. (schematy rys. O. M. Galczenko) | ||
| + | File:Zaw2.jpg|il. 2. Łączenie drewnianych okładzin z blokiem poprzez system tunelów i kanałów, w które wprowadza się skórzane zwięzy i przybija drewnianymi kołeczkami (wg Ďurovič M., Restaurování a konzervování archiválií a knih, Paseka, 2002). | ||
| + | File:Łan 7 szir s.300.jpg|il. 3. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym, który powoduje połaczenie z blokiem okładki. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300) | ||
| + | File:Zaw3.jpg|il. 4. Przewleczenie pergaminowych zwięzów w miekkiej oprawie pergaminowej w zewnętrznym przegubie, rękopis, XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | ||
| + | File:Zaw5.jpg|il. 5. Zawieszenie drewnianej oprawy przy szytym bezzwięzowo bloku poprzez doszycie jej do niego, stary druk, XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. W. Ługowska, schemat O. M. Galczenko) | ||
| + | File:Zaw6.jpg|il. 6. Zawieszenie bloku w oprawie poprzez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny. (fot. M. Pronobi-Gajdzis) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | + | # Diehl E., Bookbinding: Its Background and Technique, Nowy Jork, 1980, s. 156-159. | |
| − | # | + | # Galczenko O. M., Oprawa wschodniosłowiańskich rękopiśmiennych ksiązek i starych druków Ukrainy: historia, struktura, opis, Kijów 2005, 324-327. |
| − | + | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 187. | |
| + | # Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, https://cool.culturalheritage.org/don/dt/dt1978.html | ||
| + | # Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York 2017, s. 34-38, 50, 75, 98, 152-156, 222-224. | ||
| + | # Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986, 179-180. | ||
| + | |||
---- | ---- | ||
| − | Autor: '''E.P.''' | + | Autor: '''M.P.B., E.P.''' |
Aktualna wersja na dzień 21:35, 14 maj 2022
Spis treści
Zasadzanie
(zasadzanie okładzin) (ang. bord attachment, lacing-in, fr. fixation, niem. ansetzen, wł. fissagio dei piatti)
Występujący w tradycyjnej technologii oprawy proces łączenia bloku z okładzinówkami.
Najczęstszy sposób montażu drewnianych okładzin do bloku, to przewleczenie przez system otworów (wpustowe i wypustowe) przedłużonych poza szerokość bloku zwięzów i zaklinowanie ich drewnianymi kołeczkami. Kapitałkę konstrukcyjną mocowano w ten sam sposób. Otwory w desce wykonywano w różny sposób, najczęściej prowadzono zwięzy w okładzinie pod kątem prostym do grzbietu, ale również po skosie lub zwięzy rozdwajano i przewlekano w kształt liter „V” lub „X” (il. 1). Nieco innym rozwiązaniem było wydrążanie w desce zagłębień, w które wklejano i przybijano (najczęściej małymi drewnianymi kołeczkami) skórzane rzemienie zwięzów (il. 2).
Miękkie oprawy pergaminowe, w których bloki szyto ściegiem łańcuszkowym (bezwięzowo), wykonywano w ten sposób, że okładki zszywano razem z blokiem je różnymi sposobami lub po zszyciu bloku przyszywano okładki dodatkowym ściegiem (il. 3), albo wreszcie przewlekano sznurek lub rzemień przez system szycia i oprawę (il. 5). Miękkie oprawy pergaminowe szyte na skórzane bądź pergaminowe rzemienie łączono z blokami poprzez przewleczenie zwięzów przez materiał obleczeniowy w przegubie (il. 4).
W oprawie półorganicznej zasadzanie następowało przez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny (il. 6). W XV w., gdy we Włoszech pojawiają się aldyny, format książki zaczyna się zmniejszać i wprowadzone zostają tektury, jako materiał okładzin, na popularności zyskuje ostatni sposób zawieszenia bloku w oprawie. Konstrukcję tę rezerwowano dla małych formatów, gdyż znaczny ciężar dużego bloku spowodowałby, przy tym rodzaju zawieszenia, wyrwanie go z okładzin. Ten sposób jest prosty, trwały, estetyczny i stosuje się go do dziś. Rozwiązaniem dla większych woluminów było przeniesienie miejsca przyklejania końcówek zwięzów na zewnętrzną stronę okładziny lub „wpuszczenie” ich do wnętrza dwuwarstwowej okładzinówki.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Organiczna oprawa
Półorganiczna oprawa
Francuska oprawa
Grzbiet łamany
Garby
Szycie na zwięzy kryte
Szycie na zwięzy płaskie
Szycie na zwięzy wypukłe
Zawieszanie okładki
Grafika
Zasadzanie okładzin w oprawie organicznej. Rys. K. Komsta-Sławińska
il. 1. Różne sposoby przewleczenia zwięzów przez drewniane okładziny. (schematy rys. O. M. Galczenko)
il. 2. Łączenie drewnianych okładzin z blokiem poprzez system tunelów i kanałów, w które wprowadza się skórzane zwięzy i przybija drewnianymi kołeczkami (wg Ďurovič M., Restaurování a konzervování archiválií a knih, Paseka, 2002).
il. 3. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym, który powoduje połaczenie z blokiem okładki. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300)
il. 4. Przewleczenie pergaminowych zwięzów w miekkiej oprawie pergaminowej w zewnętrznym przegubie, rękopis, XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 5. Zawieszenie drewnianej oprawy przy szytym bezzwięzowo bloku poprzez doszycie jej do niego, stary druk, XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. W. Ługowska, schemat O. M. Galczenko)
il. 6. Zawieszenie bloku w oprawie poprzez przyklejanie elementów konstrukcyjnych bloku (zwięzy, scezura, paski z międzyzwięźli) do wewnętrznej strony okładziny. (fot. M. Pronobi-Gajdzis)
Przypisy
- Diehl E., Bookbinding: Its Background and Technique, Nowy Jork, 1980, s. 156-159.
- Galczenko O. M., Oprawa wschodniosłowiańskich rękopiśmiennych ksiązek i starych druków Ukrainy: historia, struktura, opis, Kijów 2005, 324-327.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 187.
- Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, https://cool.culturalheritage.org/don/dt/dt1978.html
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York 2017, s. 34-38, 50, 75, 98, 152-156, 222-224.
- Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986, 179-180.
Autor: M.P.B., E.P.
