Dewiza: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "===Dewiza=== (także: sentencja, motto [życiowe], z łac. ''sententia divisa'' – myśl wydzielona) Myśl przewodnia danej osoby, rodu lub innej wspólnoty – np....") |
(→Zobacz też) |
||
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
[[Indeks alfabetyczny ]] <br> | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
[[Impresa]] <br> | [[Impresa]] <br> | ||
| − | [[Herb | + | [[Herb]] <br> |
| − | + | ||
[[Superekslibris]] <br> | [[Superekslibris]] <br> | ||
| − | + | [[Napis]] <br> | |
| − | + | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
Aktualna wersja na dzień 19:04, 2 kwi 2022
Spis treści
Dewiza
(także: sentencja, motto [życiowe], z łac. sententia divisa – myśl wydzielona)
Myśl przewodnia danej osoby, rodu lub innej wspólnoty – np. instytucji, wyrażona po łacinie lub w języku narodowym. W dekoracji opraw najczęściej spotykana jako element kompozycji herbowej superekslibrisu, bądź samodzielnie w funkcji quasi-superekslibrisu napisowego. D-y o treści religijnej (np. Ave Maria, gratia plena) pojawiały się już na oprawach późnośredniowiecznych. Pod wpływem humanizmu, w 1 poł. XVI w. nastąpiło rozpowszechnienie tej formy paraliterackiej, czerpiącej m.in. z myśli antycznej. Tradycję wzbogacania herbu d. umieszczoną w otoku lub kartuszu inskrypcyjnym, bądź na wstędze kontynuowano w XVII-XIX w. W obliczu przemian kulturowych XX-XXI w. pojawia się bardzo rzadko, zazwyczaj w superekslibrisach o tradycyjnej formie. W Polsce najliczniejsze d-y, zarówno o treści religijnej, jak humanistycznej, znajdują się na oprawach z XVI w.: przeważnie w otokach superekslibrisów tzw. właściwych (np. Suspicionem fuge bpa Piotra Myszkowskiego) oraz w otokach uniwersalnych tłoków do superekslibrisów tzw. introligatorskich (np. Frustra vivit qui nemini prodest). Spotyka się też d-y wyciskane z osobnych tłoków literniczych (np. In manibus Dei sortes meae Andrzeja Opalińskiego). Do ok. poł. XX w. pojawiały się też w superekslibrisach ziemiaństwa, co miało związek z popularyzacją tego elementu herbu w heraldyce polskiej czasów zaborów (np. różne superekslibrisy Zamoyskich, Zygmunta Czarneckiego i in.).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Impresa
Herb
Superekslibris
Napis
Grafika
Dewiza w otoku inskrypcyjnym renesansowego superekslibrisu Jana Bonera, przed 1552, fot. wg: Piekarski 1929
Sentencja w otoku inskrypcyjnym superekslibrisu tzw. introligatorskiego, Polska, 1 poł. XVII w.
Dewiza władców Anglii w kartuszu inskrypcyjnym oprawy z superekslibrisem króla Jakuba I Stuarta, przed 1625, fot. wg: Nixon, Foot 1992
Przypisy
- Helwig 1954, t. II, s. 341-354;
- Dudziński 1997, s. 31;
- Macchi F. i L. 2002, s. 321;
- Bylinowa 2004, s. 36;
- Petrucci Nardelli 2007, s. 129-134;
- Wagner 2016, s. 211-228, 235, 279-294 i in.
Autor: A.W.
