Katalogowanie opraw: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "===Katalogowanie opraw=== W praktyce biblioteczno-archiwalnej najczęściej tożsame z uwzględnianiem opraw w katalogowaniu druków i rękopisów. Autonomiczne k. o. j...") |
(→Katalogowanie opraw) |
||
| (Nie pokazano 1 pośredniej wersji utworzonej przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
===Katalogowanie opraw=== | ===Katalogowanie opraw=== | ||
| − | W praktyce biblioteczno-archiwalnej najczęściej tożsame z uwzględnianiem opraw w katalogowaniu druków i rękopisów. Autonomiczne k. o. jest znacznie rzadsze, przeważnie podejmowane w ramach baz opraw lub wystaw. Postulaty k. o. pojawiły się w Niemczech i Anglii pod kon. XIX w. jako konsekwencja wzrastającego zainteresowania tymi artefaktami w badaniach nad dawną książką. W tym okresie zaczęły powstawać w Niemczech pierwsze zbiory przerysów opraw, a ściślej – elementów ich dekoracji wyciskanej z tłoków, radełek i plakiet, stanowiące podstawę badań atrybucyjnych oraz k. o. w rozproszonych zbiorach (P. Schwenke, K. Haebler i in.). Szczególne zasługi w propagowaniu k. o. miał w l. 20. XX w. J. Hofmann, zabiegający o stworzenie centralnego katalogu „godnych uwagi” opraw z bibliotek niemieckich. Z myślą o nim opracowano ujednolicony wzór perforowanej karty katalogowej (zaaprobowanej w 1929 r. przez międzynarodowe środowisko bibliotekarzy) z centralnym miejscem na dane bibliograficzne i sygnaturę dzieła oraz 10 rubrykami wzdłuż obrzeży, zawierającej numeryczne oznaczenia danych: I – czas powstania, II – kraj, III – szczególne cechy stylowe (14 kategorii), IV – zleceniodawca (8 kateg.), V – technika wykonania (13 kateg.), VI – materiał obleczenia (10 kateg.), VII – barwa obleczenia (5 kateg.), VIII – technika dekoracji (20 kateg.), IX – pozostałe cechy szczególne (12 kateg., w tym: nietypowy format, łańcuch, ekslibris, „inne” wyróżniki), X – adnotacja o walorze wystawienniczym egzemplarza. Mimo, że do kon. l. 30. XX w. program k. o. podjęto w ponad 30 bibliotekach, jego realizacja napotkała na ogromne trudności głównie w sferze kompetencji bibliotekarzy oraz finansowania. W Polsce inicjatywę k. o. w ramach badań nad staropolskimi warsztatami introligatorskimi podjął na pocz. l. 20. XX w. K. Piekarski. W tym celu opracował wzór karty katalogowej, cechującej się jednak nadmierną szczegółowością, przesądzającą o jej faktycznym odrzuceniu przez bibliotekarzy (sam autor korzystał z niego wyjątkowo). Krytyki takiej koncepcji k. o. dokonał w 1951 r. A. Birkenmajer, proponując w zamian formułę rozbudowanego | + | W praktyce biblioteczno-archiwalnej najczęściej tożsame z uwzględnianiem opraw w katalogowaniu druków i rękopisów. Autonomiczne k. o. jest znacznie rzadsze, przeważnie podejmowane w ramach baz opraw lub wystaw. Postulaty k. o. pojawiły się w Niemczech i Anglii pod kon. XIX w. jako konsekwencja wzrastającego zainteresowania tymi artefaktami w badaniach nad dawną książką. W tym okresie zaczęły powstawać w Niemczech pierwsze zbiory przerysów opraw, a ściślej – elementów ich dekoracji wyciskanej z tłoków, radełek i plakiet, stanowiące podstawę badań atrybucyjnych oraz k. o. w rozproszonych zbiorach (P. Schwenke, K. Haebler i in.). Szczególne zasługi w propagowaniu k. o. miał w l. 20. XX w. J. Hofmann, zabiegający o stworzenie centralnego katalogu „godnych uwagi” opraw z bibliotek niemieckich. Z myślą o nim opracowano ujednolicony wzór perforowanej karty katalogowej (zaaprobowanej w 1929 r. przez międzynarodowe środowisko bibliotekarzy) z centralnym miejscem na dane bibliograficzne i sygnaturę dzieła oraz 10 rubrykami wzdłuż obrzeży, zawierającej numeryczne oznaczenia danych: I – czas powstania, II – kraj, III – szczególne cechy stylowe (14 kategorii), IV – zleceniodawca (8 kateg.), V – technika wykonania (13 kateg.), VI – materiał obleczenia (10 kateg.), VII – barwa obleczenia (5 kateg.), VIII – technika dekoracji (20 kateg.), IX – pozostałe cechy szczególne (12 kateg., w tym: nietypowy format, łańcuch, ekslibris, „inne” wyróżniki), X – adnotacja o walorze wystawienniczym egzemplarza. Mimo, że do kon. l. 30. XX w. program k. o. podjęto w ponad 30 bibliotekach, jego realizacja napotkała na ogromne trudności głównie w sferze kompetencji bibliotekarzy oraz finansowania. W Polsce inicjatywę k. o. w ramach badań nad staropolskimi warsztatami introligatorskimi podjął na pocz. l. 20. XX w. K. Piekarski. W tym celu opracował wzór karty katalogowej, cechującej się jednak nadmierną szczegółowością, przesądzającą o jej faktycznym odrzuceniu przez bibliotekarzy (sam autor korzystał z niego wyjątkowo). Krytyki takiej koncepcji k. o. dokonał w 1951 r. A. Birkenmajer, proponując w zamian formułę rozbudowanego opisu oprawy, stosowaną w jego przedwojennych, analitycznych tekstach tegumentologicznych. Ze strony powojennych bibliotekarzy spotkała się ona z niewielkim zainteresowaniem, czemu towarzyszyły – podobnie jak wcześniej w Niemczech – nieprzygotowanie merytoryczne kadry oraz ubóstwo literatury pomocniczej. |
W kręgu niemieckim owocem wieloletnich prac nad przerysami opraw stały się publikacje pełniące rolę porównywalną do botanicznych „kluczy do oznaczania” warsztatów introligatorskich na podstawie jednego lub kilku ornamentów i motywów zdobniczych, wypreparowanych z opraw i uszeregowanych wg kryterium ikonograficznego (E. Kyriss, I. Schunke i in.). Równoległy nurt w k. o. wiąże się z publikacjami książkowymi, poświęconymi zbiorom poszczególnych bibliotek. Wzrost znaczenia rozbudowanych informacji o oprawach obserwuje się zwłaszcza w k. paleotypów i starych druków (w Polsce np. inkunabuły Biblioteki Seminaryjnej w Pelplinie oraz Biblioteki Narodowej w Warszawie, stare druki XVI w. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie oraz Ossolineum we Wrocławiu i in.). Ogromną rolę w poznaniu dorobku wybitnych introligatorów bądź kolekcji słynnych bibliofilów odgrywają też k. o. zamieszczane w publikacjach monograficznych. W takich wypadkach noty (o różnym stopniu szczegółowości) i zdjęcia opraw dopełniają treść analityczną. Równie ważne w popularyzacji wiedzy o introligatorstwie są k. o. towarzyszące wystawom – zarówno ''stricte'' tegumentologicznym, jak i o szerszym zakresie tematycznym. | W kręgu niemieckim owocem wieloletnich prac nad przerysami opraw stały się publikacje pełniące rolę porównywalną do botanicznych „kluczy do oznaczania” warsztatów introligatorskich na podstawie jednego lub kilku ornamentów i motywów zdobniczych, wypreparowanych z opraw i uszeregowanych wg kryterium ikonograficznego (E. Kyriss, I. Schunke i in.). Równoległy nurt w k. o. wiąże się z publikacjami książkowymi, poświęconymi zbiorom poszczególnych bibliotek. Wzrost znaczenia rozbudowanych informacji o oprawach obserwuje się zwłaszcza w k. paleotypów i starych druków (w Polsce np. inkunabuły Biblioteki Seminaryjnej w Pelplinie oraz Biblioteki Narodowej w Warszawie, stare druki XVI w. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie oraz Ossolineum we Wrocławiu i in.). Ogromną rolę w poznaniu dorobku wybitnych introligatorów bądź kolekcji słynnych bibliofilów odgrywają też k. o. zamieszczane w publikacjach monograficznych. W takich wypadkach noty (o różnym stopniu szczegółowości) i zdjęcia opraw dopełniają treść analityczną. Równie ważne w popularyzacji wiedzy o introligatorstwie są k. o. towarzyszące wystawom – zarówno ''stricte'' tegumentologicznym, jak i o szerszym zakresie tematycznym. | ||
| − | Doniosłym wydarzeniem w międzynarodowej tegumentologii było powstanie w kon. lat 90. XX w. tzw. Einbanddatenbank, redagowanej przez zespół bibliotekarzy ze Staatsbibliothek – Preußischer Kulturbesitz w Berlinie. Skatalogowane w tej bazie kilkanaście tys. przerysów dekoracji opraw z XV-XVI w. ze zbiorów kilku placówek niemieckich stanowi znakomite, powszechnie wykorzystywane źródło informacji z zakresu atrybucji, datacji czy też stylu dekoracji opraw. W dobie digitalizacji zbiorów bibliotecznych i archiwalnych bazy opraw przejmują rolę tradycyjnych, kartkowych k. o., górując nad nimi łatwością dostępu on-line, elektronicznymi narzędziami usprawniającymi wyszukiwanie danych, dokumentacją fotograficzną, a niekiedy też dokładnością opisu. Taką rolę spełniają bazy opraw ze zbiorów niektórych (coraz liczniejszych) bibliotek światowych, np. British Library w Londynie, Folger Shakespeare Library w Waszyngtonie, Koninklijke Bibliotheek w Hadze, Biblioteka PTPN w Poznaniu i in. Fotografie i noty dot. opraw stanowią też coraz częstszy składnik katalogów zbiorów pojedynczych lub wielu bibliotek (np. POLONA zawierająca oprawy m.in. z Biblioteki Narodowej w Warszawie i Muzeum Narodowego w Krakowie – Biblioteki Czartoryskich). Wobec korzyści, jakie wiążą się z cyfrowymi k. o. wydaje się, że w niedługim czasie zdominują, lub wręcz wyprą, one tradycyjną koncepcję katalogowania dzieł introligatorskich. | + | Doniosłym wydarzeniem w międzynarodowej tegumentologii było powstanie w kon. lat 90. XX w. tzw. Einbanddatenbank, redagowanej przez zespół bibliotekarzy ze Staatsbibliothek – Preußischer Kulturbesitz w Berlinie. Skatalogowane w tej bazie kilkanaście tys. przerysów dekoracji opraw z XV-XVI w. ze zbiorów kilku placówek niemieckich stanowi znakomite, powszechnie wykorzystywane źródło informacji z zakresu atrybucji, datacji czy też stylu dekoracji opraw. W dobie digitalizacji zbiorów bibliotecznych i archiwalnych bazy opraw przejmują rolę tradycyjnych, kartkowych k. o., górując nad nimi łatwością dostępu on-line, elektronicznymi narzędziami usprawniającymi wyszukiwanie danych, dokumentacją fotograficzną, a niekiedy też dokładnością opisu. Taką rolę spełniają bazy opraw ze zbiorów niektórych (coraz liczniejszych) bibliotek światowych, np. British Library w Londynie, Folger Shakespeare Library w Waszyngtonie, Koninklijke Bibliotheek w Hadze, Biblioteka PTPN w Poznaniu i in. Fotografie i noty dot. opraw stanowią też coraz częstszy składnik katalogów zbiorów pojedynczych lub wielu bibliotek (np. POLONA zawierająca oprawy m.in. z Biblioteki Narodowej w Warszawie i Muzeum Narodowego w Krakowie – Biblioteki Czartoryskich). Wobec korzyści, jakie wiążą się z cyfrowymi k. o. wydaje się, że w niedługim czasie zdominują, lub wręcz wyprą, one tradycyjną koncepcję katalogowania dzieł introligatorskich. |
| − | + | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 12: | Linia 11: | ||
[[Indeks alfabetyczny ]] <br> | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
[[Bazy opraw]] <br> | [[Bazy opraw]] <br> | ||
| − | [[Identyfikacja | + | [[Identyfikacja oprawy]] <br> |
[[Opis oprawy]] <br> | [[Opis oprawy]] <br> | ||
[[Przerysy opraw]] <br> | [[Przerysy opraw]] <br> | ||
Aktualna wersja na dzień 15:04, 3 lis 2021
Katalogowanie opraw
W praktyce biblioteczno-archiwalnej najczęściej tożsame z uwzględnianiem opraw w katalogowaniu druków i rękopisów. Autonomiczne k. o. jest znacznie rzadsze, przeważnie podejmowane w ramach baz opraw lub wystaw. Postulaty k. o. pojawiły się w Niemczech i Anglii pod kon. XIX w. jako konsekwencja wzrastającego zainteresowania tymi artefaktami w badaniach nad dawną książką. W tym okresie zaczęły powstawać w Niemczech pierwsze zbiory przerysów opraw, a ściślej – elementów ich dekoracji wyciskanej z tłoków, radełek i plakiet, stanowiące podstawę badań atrybucyjnych oraz k. o. w rozproszonych zbiorach (P. Schwenke, K. Haebler i in.). Szczególne zasługi w propagowaniu k. o. miał w l. 20. XX w. J. Hofmann, zabiegający o stworzenie centralnego katalogu „godnych uwagi” opraw z bibliotek niemieckich. Z myślą o nim opracowano ujednolicony wzór perforowanej karty katalogowej (zaaprobowanej w 1929 r. przez międzynarodowe środowisko bibliotekarzy) z centralnym miejscem na dane bibliograficzne i sygnaturę dzieła oraz 10 rubrykami wzdłuż obrzeży, zawierającej numeryczne oznaczenia danych: I – czas powstania, II – kraj, III – szczególne cechy stylowe (14 kategorii), IV – zleceniodawca (8 kateg.), V – technika wykonania (13 kateg.), VI – materiał obleczenia (10 kateg.), VII – barwa obleczenia (5 kateg.), VIII – technika dekoracji (20 kateg.), IX – pozostałe cechy szczególne (12 kateg., w tym: nietypowy format, łańcuch, ekslibris, „inne” wyróżniki), X – adnotacja o walorze wystawienniczym egzemplarza. Mimo, że do kon. l. 30. XX w. program k. o. podjęto w ponad 30 bibliotekach, jego realizacja napotkała na ogromne trudności głównie w sferze kompetencji bibliotekarzy oraz finansowania. W Polsce inicjatywę k. o. w ramach badań nad staropolskimi warsztatami introligatorskimi podjął na pocz. l. 20. XX w. K. Piekarski. W tym celu opracował wzór karty katalogowej, cechującej się jednak nadmierną szczegółowością, przesądzającą o jej faktycznym odrzuceniu przez bibliotekarzy (sam autor korzystał z niego wyjątkowo). Krytyki takiej koncepcji k. o. dokonał w 1951 r. A. Birkenmajer, proponując w zamian formułę rozbudowanego opisu oprawy, stosowaną w jego przedwojennych, analitycznych tekstach tegumentologicznych. Ze strony powojennych bibliotekarzy spotkała się ona z niewielkim zainteresowaniem, czemu towarzyszyły – podobnie jak wcześniej w Niemczech – nieprzygotowanie merytoryczne kadry oraz ubóstwo literatury pomocniczej.
W kręgu niemieckim owocem wieloletnich prac nad przerysami opraw stały się publikacje pełniące rolę porównywalną do botanicznych „kluczy do oznaczania” warsztatów introligatorskich na podstawie jednego lub kilku ornamentów i motywów zdobniczych, wypreparowanych z opraw i uszeregowanych wg kryterium ikonograficznego (E. Kyriss, I. Schunke i in.). Równoległy nurt w k. o. wiąże się z publikacjami książkowymi, poświęconymi zbiorom poszczególnych bibliotek. Wzrost znaczenia rozbudowanych informacji o oprawach obserwuje się zwłaszcza w k. paleotypów i starych druków (w Polsce np. inkunabuły Biblioteki Seminaryjnej w Pelplinie oraz Biblioteki Narodowej w Warszawie, stare druki XVI w. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie oraz Ossolineum we Wrocławiu i in.). Ogromną rolę w poznaniu dorobku wybitnych introligatorów bądź kolekcji słynnych bibliofilów odgrywają też k. o. zamieszczane w publikacjach monograficznych. W takich wypadkach noty (o różnym stopniu szczegółowości) i zdjęcia opraw dopełniają treść analityczną. Równie ważne w popularyzacji wiedzy o introligatorstwie są k. o. towarzyszące wystawom – zarówno stricte tegumentologicznym, jak i o szerszym zakresie tematycznym.
Doniosłym wydarzeniem w międzynarodowej tegumentologii było powstanie w kon. lat 90. XX w. tzw. Einbanddatenbank, redagowanej przez zespół bibliotekarzy ze Staatsbibliothek – Preußischer Kulturbesitz w Berlinie. Skatalogowane w tej bazie kilkanaście tys. przerysów dekoracji opraw z XV-XVI w. ze zbiorów kilku placówek niemieckich stanowi znakomite, powszechnie wykorzystywane źródło informacji z zakresu atrybucji, datacji czy też stylu dekoracji opraw. W dobie digitalizacji zbiorów bibliotecznych i archiwalnych bazy opraw przejmują rolę tradycyjnych, kartkowych k. o., górując nad nimi łatwością dostępu on-line, elektronicznymi narzędziami usprawniającymi wyszukiwanie danych, dokumentacją fotograficzną, a niekiedy też dokładnością opisu. Taką rolę spełniają bazy opraw ze zbiorów niektórych (coraz liczniejszych) bibliotek światowych, np. British Library w Londynie, Folger Shakespeare Library w Waszyngtonie, Koninklijke Bibliotheek w Hadze, Biblioteka PTPN w Poznaniu i in. Fotografie i noty dot. opraw stanowią też coraz częstszy składnik katalogów zbiorów pojedynczych lub wielu bibliotek (np. POLONA zawierająca oprawy m.in. z Biblioteki Narodowej w Warszawie i Muzeum Narodowego w Krakowie – Biblioteki Czartoryskich). Wobec korzyści, jakie wiążą się z cyfrowymi k. o. wydaje się, że w niedługim czasie zdominują, lub wręcz wyprą, one tradycyjną koncepcję katalogowania dzieł introligatorskich.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Bazy opraw
Identyfikacja oprawy
Opis oprawy
Przerysy opraw
Wystawy opraw
Przypisy
- Loubier 1913, s. 175-184;
- Hofmann 1926, s. 470-473;
- Hofmann 1927, s. 489-503;
- Birkenmajer 1951, s. 105-121;
- Schmidt-Künsemüller 1959, s. 329-335;
- Schmidt-Künsemüller 1959 II, s. 226-232;
- Schunke 1968, s. 522-529;
- Hohl 1995, s. 282-293;
- Ottermann 1997, s. 325-331;
- von Rabenau 2005 II, s. 99-141;
- Biały 2010, s. 160-176;
- Herrmann 2017, s. 123-126;
- Rinn-Kupka 2017, s. 127-134.
Autor: A.W.
