Alla greca oprawy: Różnice pomiędzy wersjami
(→Grafika) |
(→Przypisy) |
||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Alla greca oprawy == | ==Alla greca oprawy == | ||
| − | (fr. reliures de type alla greca) | + | (ang. alla greca bindings; fr. reliures de type alla greca) |
| − | Oprawy tworzone od schyłku średniowiecza w Grecji, a po upadku Cesarstwa Bizantyńskiego (1453 r.) w innych krajach europejskich (głównie Włochy i Francja) wedle charakterystycznej formuły materiałowo-technicznej, przesądzającej o specyficznym wyglądzie woluminów. Do podstawowych wyróżników dzieł a. g. należą: grube deski okładzin, często z wyżłobionymi rowkami wzdłuż krawędzi; krawędzie okładzin nie wystające ponad płaszczyznę brzegów bloku, naddatek skóry przy górnej i dolnej krawędzi grzbietu, wyraźnie wyodrębniający się z linii krawędzi okładzin, zwięzy szyte w głąb bloku, a w konsekwencji braku wypukłości na grzbiecie – spłaszczona (lub zaokrąglona) powierzchnia obleczenia grzbietu. Do charakterystycznych elementów a. g. zalicza się też metalowe guzy/bolce przybijane do krawędzi okładzin celem wyrównania ich linii z naddatkiem grzbietu oraz sznurowe więzadła zamiast rzemyków, tasiemek lub metalowych zapięć. Technikę tę wypracowano w bizantyńskich introligatorniach zakonnych i rozpowszechniono w klasztorach greckich. Po zajęciu Grecji przez Imperium Osmańskie, tamtejsi introligatorzy osiedlili się we Włoszech i spopularyzowali własną technikę oprawy ksiąg, czemu sprzyjała atmosfera humanistycznej fascynacji kulturą grecką. Z tego powodu nowy styl w wytwórstwie opraw szczególnie rozwinął się w Wenecji, będącej od schyłku XV w. wielkim skupiskiem społeczności greckiej a jednocześnie wiodącym centrum humanizmu i produkcji książki. Pod wyraźnym wpływem włoskim, oprawy a g. zaczęto około 1540 wykonywać we Francji (paryski warsztat Étienne Roffeta) na zlecenie króla Franciszka I. Dzieła te syntetyzowały elementy greckie (struktura oprawy) z pierwiastkiem włosko-francuskim (złocona dekoracja ornamentalna okładzin, w tym superekslibrisy królewskie). W latach 40-60 XVI w. kontynuowano tworzenie opraw a. g. w introligatorni Fontainebleau, pracującej dla kolejnych władców Francji. Charakterystycznym rozwiązaniom technicznym o genezie greckiej towarzyszyła w nich ewolucja dekoracji ornamentalnej o wyrafinowanej formie (kartuszowe oprawy). Koncepcje te przetrwały na oprawach ksiąg królewskich przynajmniej do początków XVII w. W klimacie rozkwitu humanistycznego bibliofilstwa, około 1500 r. oprawy a. g. zaczęto tworzyć w Krakowie. Grupę 23 opraw a. g., chroniących druki greckie, wykonał między 1500 a 1505 r. anonimowy introligator dla Mikołaja Czepla (Czepiela). Pod względem techniczno-materiałowym dzieła te cechuje wysoki stopień analogii do grecko-włoskich pierwowzorów: grube deski okładzin z rowkami o trójkątnym przekroju, naddatek skóry na spłaszczonym grzbiecie, zrównanie okładzin z blokiem. Dekoracja niektórych z nich znakomicie naśladuje dzieła włoskie (włącznie z greckimi napisami na okładzinach), inne kontynuują jeszcze tradycje zdobnictwa późnogotyckiego. Naśladowanie form a. g. w zakresie struktury bloku i oprawy trwało przynajmniej do lat 20. XVI w. (dzieła Macieja z Przasnysza vel Mistrza Główek Anielskich). W kolejnych dekadach, mimo wciąż silnego nurtu italianizującego w krakowskim introligatorstwie, tradycja opraw a. g. zanikła. | + | Oprawy tworzone od schyłku średniowiecza w Grecji, a po upadku Cesarstwa Bizantyńskiego (1453 r.) w innych krajach europejskich (głównie Włochy i Francja) wedle charakterystycznej formuły materiałowo-technicznej, przesądzającej o specyficznym wyglądzie woluminów. Do podstawowych wyróżników dzieł a. g. należą: grube deski okładzin, często z wyżłobionymi rowkami wzdłuż krawędzi; krawędzie okładzin nie wystające ponad płaszczyznę brzegów bloku, naddatek skóry przy górnej i dolnej krawędzi grzbietu, wyraźnie wyodrębniający się z linii krawędzi okładzin, zwięzy szyte w głąb bloku, a w konsekwencji braku wypukłości na grzbiecie – spłaszczona (lub zaokrąglona) powierzchnia obleczenia grzbietu. Do charakterystycznych elementów a. g. zalicza się też metalowe guzy/bolce przybijane do krawędzi okładzin celem wyrównania ich linii z naddatkiem grzbietu oraz sznurowe więzadła zamiast rzemyków, tasiemek lub metalowych zapięć. Technikę tę wypracowano w bizantyńskich introligatorniach zakonnych i rozpowszechniono w klasztorach greckich. Po zajęciu Grecji przez Imperium Osmańskie, tamtejsi introligatorzy osiedlili się we Włoszech i spopularyzowali własną technikę oprawy ksiąg, czemu sprzyjała atmosfera humanistycznej fascynacji kulturą grecką. Z tego powodu nowy styl w wytwórstwie opraw szczególnie rozwinął się w Wenecji, będącej od schyłku XV w. wielkim skupiskiem społeczności greckiej a jednocześnie wiodącym centrum humanizmu i produkcji książki. Pod wyraźnym wpływem włoskim, oprawy a g. zaczęto około 1540 wykonywać we Francji (paryski warsztat Étienne Roffeta) na zlecenie króla Franciszka I. Dzieła te syntetyzowały elementy greckie (struktura oprawy) z pierwiastkiem włosko-francuskim (złocona dekoracja ornamentalna okładzin, w tym superekslibrisy królewskie). W latach 40-60 XVI w. kontynuowano tworzenie opraw a. g. w introligatorni Fontainebleau, pracującej dla kolejnych władców Francji. Charakterystycznym rozwiązaniom technicznym o genezie greckiej towarzyszyła w nich ewolucja dekoracji ornamentalnej o wyrafinowanej formie (kartuszowe oprawy). Koncepcje te przetrwały na oprawach ksiąg królewskich przynajmniej do początków XVII w. W klimacie rozkwitu humanistycznego bibliofilstwa, około 1500 r. oprawy a. g. zaczęto tworzyć w Krakowie. Grupę 23 opraw a. g., chroniących druki greckie, wykonał między 1500 a 1505 r. anonimowy introligator dla Mikołaja Czepla (Czepiela). Pod względem techniczno-materiałowym dzieła te cechuje wysoki stopień analogii do grecko-włoskich pierwowzorów: grube deski okładzin z rowkami o trójkątnym przekroju, naddatek skóry na spłaszczonym grzbiecie, zrównanie okładzin z blokiem. Dekoracja niektórych z nich znakomicie naśladuje dzieła włoskie (włącznie z greckimi napisami na okładzinach), inne kontynuują jeszcze tradycje zdobnictwa późnogotyckiego. Naśladowanie form a. g. w zakresie struktury bloku i oprawy trwało przynajmniej do lat 20. XVI w. (dzieła Macieja z Przasnysza vel Mistrza Główek Anielskich). W kolejnych dekadach, mimo wciąż silnego nurtu italianizującego w krakowskim introligatorstwie, tradycja opraw a. g. zanikła. |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
[[Indeks alfabetyczny ]] <br> | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| − | |||
[[Bizantyńskie oprawy]] <br> | [[Bizantyńskie oprawy]] <br> | ||
| Linia 21: | Linia 20: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # Lewicka-Kamińska 1956, s. 35-40, tabl. 13, 19. | + | # Lewicka-Kamińska 1956, s. 35-40, tabl. 13, 19; |
| − | # Boyle, Sicilia, Canart i in. 1988 | + | # Schunke 1964 II, s. 375-383; |
| − | # Zwinogrodzka, Hordinski, Storm van Leeuwen 1990, nr kat./il. 55, 58 | + | # Lewicka-Kamińska 1972, s. 54; |
| − | # Laffitte 1999, s. 36-237, nr kat./il. 5-7, 22-26, 79-82 i in. | + | # Federici, Houlis 1988; |
| − | # Pickwoad 2008, s. 177-200 | + | # Boyle, Sicilia, Canart i in. 1988; |
| − | # Storm van Leeuwen 2011, s. 28-29, nr kat./tabl. 32 | + | # Zwinogrodzka, Hordinski, Storm van Leeuwen 1990, nr kat./il. 55, 58; |
| − | # Wagner 2015, s. 87-88, il. 2 | + | # Laffitte 1999, s. 36-237, nr kat./il. 5-7, 22-26, 79-82 i in; |
| − | + | # Choulis 2008, s. 183-196; | |
| + | # Pickwoad 2008, s. 177-200; | ||
| + | # Storm van Leeuwen 2011, s. 28-29, nr kat./tabl. 32; | ||
| + | # Wagner 2015, s. 87-88, il. 2; | ||
| + | # Partyka 2021, s. 167-169. | ||
---- | ---- | ||
Autor: '''A.W.''' | Autor: '''A.W.''' | ||
Aktualna wersja na dzień 19:28, 1 paź 2021
Spis treści
Alla greca oprawy
(ang. alla greca bindings; fr. reliures de type alla greca)
Oprawy tworzone od schyłku średniowiecza w Grecji, a po upadku Cesarstwa Bizantyńskiego (1453 r.) w innych krajach europejskich (głównie Włochy i Francja) wedle charakterystycznej formuły materiałowo-technicznej, przesądzającej o specyficznym wyglądzie woluminów. Do podstawowych wyróżników dzieł a. g. należą: grube deski okładzin, często z wyżłobionymi rowkami wzdłuż krawędzi; krawędzie okładzin nie wystające ponad płaszczyznę brzegów bloku, naddatek skóry przy górnej i dolnej krawędzi grzbietu, wyraźnie wyodrębniający się z linii krawędzi okładzin, zwięzy szyte w głąb bloku, a w konsekwencji braku wypukłości na grzbiecie – spłaszczona (lub zaokrąglona) powierzchnia obleczenia grzbietu. Do charakterystycznych elementów a. g. zalicza się też metalowe guzy/bolce przybijane do krawędzi okładzin celem wyrównania ich linii z naddatkiem grzbietu oraz sznurowe więzadła zamiast rzemyków, tasiemek lub metalowych zapięć. Technikę tę wypracowano w bizantyńskich introligatorniach zakonnych i rozpowszechniono w klasztorach greckich. Po zajęciu Grecji przez Imperium Osmańskie, tamtejsi introligatorzy osiedlili się we Włoszech i spopularyzowali własną technikę oprawy ksiąg, czemu sprzyjała atmosfera humanistycznej fascynacji kulturą grecką. Z tego powodu nowy styl w wytwórstwie opraw szczególnie rozwinął się w Wenecji, będącej od schyłku XV w. wielkim skupiskiem społeczności greckiej a jednocześnie wiodącym centrum humanizmu i produkcji książki. Pod wyraźnym wpływem włoskim, oprawy a g. zaczęto około 1540 wykonywać we Francji (paryski warsztat Étienne Roffeta) na zlecenie króla Franciszka I. Dzieła te syntetyzowały elementy greckie (struktura oprawy) z pierwiastkiem włosko-francuskim (złocona dekoracja ornamentalna okładzin, w tym superekslibrisy królewskie). W latach 40-60 XVI w. kontynuowano tworzenie opraw a. g. w introligatorni Fontainebleau, pracującej dla kolejnych władców Francji. Charakterystycznym rozwiązaniom technicznym o genezie greckiej towarzyszyła w nich ewolucja dekoracji ornamentalnej o wyrafinowanej formie (kartuszowe oprawy). Koncepcje te przetrwały na oprawach ksiąg królewskich przynajmniej do początków XVII w. W klimacie rozkwitu humanistycznego bibliofilstwa, około 1500 r. oprawy a. g. zaczęto tworzyć w Krakowie. Grupę 23 opraw a. g., chroniących druki greckie, wykonał między 1500 a 1505 r. anonimowy introligator dla Mikołaja Czepla (Czepiela). Pod względem techniczno-materiałowym dzieła te cechuje wysoki stopień analogii do grecko-włoskich pierwowzorów: grube deski okładzin z rowkami o trójkątnym przekroju, naddatek skóry na spłaszczonym grzbiecie, zrównanie okładzin z blokiem. Dekoracja niektórych z nich znakomicie naśladuje dzieła włoskie (włącznie z greckimi napisami na okładzinach), inne kontynuują jeszcze tradycje zdobnictwa późnogotyckiego. Naśladowanie form a. g. w zakresie struktury bloku i oprawy trwało przynajmniej do lat 20. XVI w. (dzieła Macieja z Przasnysza vel Mistrza Główek Anielskich). W kolejnych dekadach, mimo wciąż silnego nurtu italianizującego w krakowskim introligatorstwie, tradycja opraw a. g. zanikła.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Bizantyńskie oprawy
Grafika
Oprawa bizantyńska, repr. wg Federici, Houlis 1988, il. na s. 129
Oprawa włoska (rzymska) alla greca, 1 poł. XVI w., repr. wg Macchi F. i L. 2007, nr kat. 45
Oprawa francuska alla greca z superekslibrisem króla Franciszka I, lata 40. XVI w., repr. wg M.-P. Laffittte 2001, il. 20
_alla_greca,_1_po%C5%82._XVI_w.,_repr._wg_Macchi_F._i_L._2007,_nr_kat._45.jpg)
Przypisy
- Lewicka-Kamińska 1956, s. 35-40, tabl. 13, 19;
- Schunke 1964 II, s. 375-383;
- Lewicka-Kamińska 1972, s. 54;
- Federici, Houlis 1988;
- Boyle, Sicilia, Canart i in. 1988;
- Zwinogrodzka, Hordinski, Storm van Leeuwen 1990, nr kat./il. 55, 58;
- Laffitte 1999, s. 36-237, nr kat./il. 5-7, 22-26, 79-82 i in;
- Choulis 2008, s. 183-196;
- Pickwoad 2008, s. 177-200;
- Storm van Leeuwen 2011, s. 28-29, nr kat./tabl. 32;
- Wagner 2015, s. 87-88, il. 2;
- Partyka 2021, s. 167-169.
Autor: A.W.
