Makulatura w oprawach: Różnice pomiędzy wersjami
Z Leksykon oprawoznawczy
(→Makulatura w oprawach) |
|||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
Materiały użyte wtórnie (ang. re-used/reused materials). Makulatura może pochodzić z druków (ang. reused printed leaves, printed waste) lub rękopisów (ang. reused manuscript leaves, manuscipt waste). Pod względem materiałowym jest to papier, pergamin a w najdawniejszych oprawach papirus. Ze względu na miejsce występowania w kodeksach rozróżnia się: | Materiały użyte wtórnie (ang. re-used/reused materials). Makulatura może pochodzić z druków (ang. reused printed leaves, printed waste) lub rękopisów (ang. reused manuscript leaves, manuscipt waste). Pod względem materiałowym jest to papier, pergamin a w najdawniejszych oprawach papirus. Ze względu na miejsce występowania w kodeksach rozróżnia się: | ||
| − | * | + | * Paski wzmacniające składki i wyklejki |
| − | * paski | + | ** paski, tzw. zszywki (ang. guards) wąski pasek, który podkłada się pod grzbiety na zewnątrz lub wewnątrz składek, |
| − | + | ** scezury - szerokie paski pergaminu lub papieru z falcem (zagięciem) podkładane pod wyklejki. | |
| − | * | + | |
| − | * | + | |
| − | + | ||
| − | + | * Paski wyklejające grzbiet i jego połączenie z oprawą: szerokie paski wklejane w miedzyzwięźla pełniące funkcję stabilizującą blok, wzmacniające jego zawieszenie w oprawie i wzmacniające zawieszenie bloku w oprawie ([[wyklejenie grzbietu]]). | |
| − | * | + | * Kompaturki: Sklejki z papierowych (czasem też pergaminowych) arkuszy niepotrzebnych druków lub rękopisów, używane jako materiał usztywniający oprawę, wczesny rodzaj tektury. |
| − | + | * Arkusze służące do kaszerowania okładzin pod wyklejką (→kontra) i grzbietówki. | |
| − | + | * Obleczenia: Arkusze zużytego papieru, głównie makulatura drukarska, wykorzystywane jako podłoże do dekoracji klajstrowej (→Papiery klajstrowe). Tak zabarwione, służyły jako obleczenia w tańszych oprawach użytkowych oraz w tymczasowych oprawach broszurowych, np. w broszurze francuskiej. | |
| − | + | * Wyklejki. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | * | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | Arkusze zużytego papieru, głównie makulatura drukarska, | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
==Znaczenie historyczne== | ==Znaczenie historyczne== | ||
Wersja z 21:54, 1 wrz 2021
Makulatura w oprawach
Materiały użyte wtórnie (ang. re-used/reused materials). Makulatura może pochodzić z druków (ang. reused printed leaves, printed waste) lub rękopisów (ang. reused manuscript leaves, manuscipt waste). Pod względem materiałowym jest to papier, pergamin a w najdawniejszych oprawach papirus. Ze względu na miejsce występowania w kodeksach rozróżnia się:
- Paski wzmacniające składki i wyklejki
- paski, tzw. zszywki (ang. guards) wąski pasek, który podkłada się pod grzbiety na zewnątrz lub wewnątrz składek,
- scezury - szerokie paski pergaminu lub papieru z falcem (zagięciem) podkładane pod wyklejki.
- Paski wyklejające grzbiet i jego połączenie z oprawą: szerokie paski wklejane w miedzyzwięźla pełniące funkcję stabilizującą blok, wzmacniające jego zawieszenie w oprawie i wzmacniające zawieszenie bloku w oprawie (wyklejenie grzbietu).
- Kompaturki: Sklejki z papierowych (czasem też pergaminowych) arkuszy niepotrzebnych druków lub rękopisów, używane jako materiał usztywniający oprawę, wczesny rodzaj tektury.
- Arkusze służące do kaszerowania okładzin pod wyklejką (→kontra) i grzbietówki.
- Obleczenia: Arkusze zużytego papieru, głównie makulatura drukarska, wykorzystywane jako podłoże do dekoracji klajstrowej (→Papiery klajstrowe). Tak zabarwione, służyły jako obleczenia w tańszych oprawach użytkowych oraz w tymczasowych oprawach broszurowych, np. w broszurze francuskiej.
- Wyklejki.
Znaczenie historyczne
Na makulaturę znajdująca się w książkach należy zwracać szczególną uwagę. Były to elementy użyte wtórnie, pochodzące z wcześniejszych rękopisów, wówczas już bezużytecznych, które dziś mogą być szczególnie ważne. Jeden z najstarszych roczników polskich, tzw. Rocznik Lubiński z XIII/XIV w. ocalał dzięki temu, że użyto go jako okładziny w późniejszym rękopisie opactwa benedyktyńskiego w Lubiniu.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Kompaturka
Zszywki
Papiery klajstrowe
Broszura francuska
Grafika
Karta makulaturowa zabarwiona klajstrowo i wykorzystana jako obleczenie okładki
Przypisy
- Anna Zawisza, Kompaturki - nowe podejście do problemu, Notes konserwatorski 15, 2012, s. 149-155, http://ksiegarnia.bn.org.pl/pdf/Notes%20konserwatorski%2015.pdf
- Karol Estreicher jr., Nie od razu Kraków zbudowano, Warszawa 1956, s. 79-80.
- Sigmar Radau, Makulatur im Grenzbereich zwischen Spielkarten- und Einbabdforschung, "Einband Forschung", H. 37, 2015, s. 20-27
Autor: E.P., M.P.B.
