Anthemion: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Grafika)
(→‎Anthemion)
 
(Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
==Anthemion==
 
==Anthemion==
−
wywodzący się ze starożytnej Grecji ornament złożony z naprzemiennych palmet i innych motywów roślinnych (np. kwiatów lotosu), mających wspólną podstawę, przeważnie w formie ciągu wolut. Popularna dekoracja w zdobnictwie introligatorskim od renesansu do współczesności, odznaczająca się wielością odmian, niekiedy bardzo zbliżonych do palmetowego ornamentu. Od 2 poł. XV w. antykizujące formy a. oraz dekoracje nim inspirowane były obecne w renesansowym introligatorstwie Włoch. Tam też w 4 ćw. XV w. spopularyzowała się jego charakterystyczna odmiana: w lustrzanym względem osi odbiciu motywów i z szeroko rozłożonymi liśćmi/płatkami lotosu; w 1 ćw. XVI w. przeniknęła ona na płn. od Alp (np. oprawy krakowskie z kręgu Stanisława z Białej), jednak od ok. poł. XVI do 1 poł. XVII w. była niemal całkowicie wyparta przez inne ornamenty wykorzystujące motyw palmety: palmetowo-arkadkowy i palmetowo-wstęgowy. Do rozpowszechnienia ornamentów podobnych do a. i opartych na alternacji motywów floralnych wychodzących ze wspólnej, ciągłej podstawy, doszło w baroku (np. klasycyzujące wzorce francuskie i angielskie z 2 poł. XVII w.). Z połączenia palmet i form wstęgowo-cęgowych (niekiedy też siatki regencyjnej) powstały ornamenty szczególnie popularne na oprawach włoskich 2-3 ćw. XVIII w. Na formę a. wpłynęła też estetyka rokokowa (np. palmety na liściastej podstawie o „lekkiej” formie, z wolutami i motywami owadów na oprawach Louisa-Françoisa Lemonniera, ok. poł. XVIII w.). Silne przekształcenia a. nastąpiły w ornamentach obramiających okładziny w koronkowych oprawach XVIII w.; często zamiast palmet pojawiają się w nich motywy korony, lilii itp. Do odrodzenia klasycznej wersji a., obok wciąż pojawiających się jego nowych wzorów, doszło w introligatorstwie klasycystycznym i empirowym, w którym stanowił częstą dekorację ram zwierciadła (np. dzieła Jean-Claude Bozeriana, Carla Lehmanna Starszego). A. o niekiedy bujnej formie wzbogacanej motywami palmet (nawiązujących do antycznych akroterionów) był chętnie ukazywany na plakietach o dekoracji historyzującej w 2-3 ćw. XIX w. (np. dzieła rodziny Thouveninów). Niezależnie od awangardowych nurtów introligatorstwa XX w. bywa ukazywany do dziś na oprawach o tradycyjnej, klasycyzującej koncepcji dekoracji.  
+
(ang. Greek anthemion, fr. anthémion)
 +
 
 +
wywodzący się ze starożytnej Grecji ornament złożony z naprzemiennych palmet i innych motywów roślinnych (np. kwiatów lotosu), mających wspólną podstawę, przeważnie w formie ciągu wolut. Popularna dekoracja w zdobnictwie introligatorskim od renesansu do współczesności, odznaczająca się wielością odmian, niekiedy bardzo zbliżonych do palmetowego ornamentu. Od 2 poł. XV w. antykizujące formy a. oraz dekoracje nim inspirowane były obecne w renesansowym introligatorstwie Włoch. Tam też w 4 ćw. XV w. spopularyzowała się jego charakterystyczna odmiana: w lustrzanym względem osi odbiciu motywów i z szeroko rozłożonymi liśćmi/płatkami lotosu; w 1 ćw. XVI w. przeniknęła ona na płn. od Alp (np. oprawy krakowskie z kręgu Stanisława z Białej), jednak od ok. poł. XVI do 1 poł. XVII w. była niemal całkowicie wyparta przez inne ornamenty wykorzystujące motyw palmety: palmetowo-arkadkowy i palmetowo-wstęgowy. Do rozpowszechnienia ornamentów podobnych do a. i opartych na alternacji motywów floralnych wychodzących ze wspólnej, ciągłej podstawy, doszło w baroku (np. klasycyzujące wzorce francuskie i angielskie z 2 poł. XVII w.). Z połączenia palmet i form wstęgowo-cęgowych (niekiedy też siatki regencyjnej) powstały ornamenty szczególnie popularne na oprawach włoskich 2-3 ćw. XVIII w. Na formę a. wpłynęła też estetyka rokokowa (np. palmety na liściastej podstawie o „lekkiej” formie, z wolutami i motywami owadów na oprawach Louisa-Françoisa Lemonniera, ok. poł. XVIII w.). Silne przekształcenia a. nastąpiły w ornamentach obramiających okładziny w koronkowych oprawach XVIII w.; często zamiast palmet pojawiają się w nich motywy korony, lilii itp. Do odrodzenia klasycznej wersji a., obok wciąż pojawiających się jego nowych wzorów, doszło w introligatorstwie klasycystycznym i empirowym, w którym stanowił częstą dekorację ram zwierciadła (np. dzieła Jean-Claude Bozeriana, Carla Lehmanna Starszego). A. o niekiedy bujnej formie wzbogacanej motywami palmet (nawiązujących do antycznych akroterionów) był chętnie ukazywany na plakietach o dekoracji historyzującej w 2-3 ćw. XIX w. (np. dzieła rodziny Thouveninów). Niezależnie od awangardowych nurtów introligatorstwa XX w. bywa ukazywany do dziś na oprawach o tradycyjnej, klasycyzującej koncepcji dekoracji.
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
Linia 9: Linia 11:
 
[[Palmetowo-arkadkowy ornament ]] <br>
 
[[Palmetowo-arkadkowy ornament ]] <br>
 
[[Palmetowo-wstęgowy ornament ]] <br>
 
[[Palmetowo-wstęgowy ornament ]] <br>
−
[[Siatka regencyjna ]] <br>
+
[[Kratka regencyjna ]] <br>
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
  
 
<gallery>
 
<gallery>
 +
Plik:Anthemion w dekoracji zewnętrznej ramy ornamentalnej na oprawie weneckiej, kon. XV w., wg Fürstenberg, De Marinis 1966.jpg | Anthemion w dekoracji zewnętrznej ramy ornamentalnej na oprawie weneckiej, kon. XV w., wg Fürstenberg, De Marinis 1966
 
Plik:Anthemion 1.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.
 
Plik:Anthemion 1.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.
 
Plik:Anthemion 3.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.
 
Plik:Anthemion 3.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.
Linia 19: Linia 22:
 
Plik:Anthemion 1b.jpg |Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.
 
Plik:Anthemion 1b.jpg |Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.
 
Plik:Anthemion 9.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.
 
Plik:Anthemion 9.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.
−
Plik:Anthemion 10.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy klasycystycznej, pocz. XIX w.  
+
Plik:Anthemion 10.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy empirowej, pocz. XIX w.  
 +
Plik:Anthemion w dekoracji oprawy klasycystycznej, Niemcy, Carl Lehmann st., 1820, wg Sonnenburg 1986.jpg | Anthemion w dekoracji oprawy klasycystycznej, Niemcy, Carl Lehmann st., 1820, fot. wg: Sonnenburg 1986
 +
Plik:Anthemion, Palmetowy orn. na niemieckiej oprawie empirowej, ok. 1815, wg Sonnenburg 1986.jpg | Anthemion oraz palmetowy ornament na niemieckiej oprawie empirowej, ok. 1815, wg Sonnenburg 1986
 +
Plik:Anthemion, meander, w obramieniu oprawy lipskiej z 1886 r., fot. wg Łysiak 2004, t. 1.jpg | Anthemion i meander, w obramieniu oprawy lipskiej z 1886 r., fot. wg: Łysiak 2004, t. 1
  
 
</gallery>
 
</gallery>
Linia 29: Linia 35:
 
# Fürstenberg, De Marinis 1966, s. 96, 114-118, 174
 
# Fürstenberg, De Marinis 1966, s. 96, 114-118, 174
 
# Culot 1979, il. 34, 45-46, nr kat. 17, 27, tabl. XX, XXV
 
# Culot 1979, il. 34, 45-46, nr kat. 17, 27, tabl. XX, XXV
−
# von Arnim 1992, s. 152, 187
+
# Sonnenburg 1986, frontyspis, nr kat./il. 24-26, 38-39;
 +
# von Arnim 1992, s. 152, 187;
 +
# Fernández 1994. 29, 35, 61;
 
# Martín 1994, nr kat./il. 29, 34-35
 
# Martín 1994, nr kat./il. 29, 34-35
−
# Kozakiewicz 1996, s. 15.
+
# Kozakiewicz 1996, s. 15;
 +
# Wittock 2009, nr kat./il. 54-55, 66.   
  
  

Aktualna wersja na dzień 19:26, 20 sie 2021

Anthemion

(ang. Greek anthemion, fr. anthémion)

wywodzący się ze starożytnej Grecji ornament złożony z naprzemiennych palmet i innych motywów roślinnych (np. kwiatów lotosu), mających wspólną podstawę, przeważnie w formie ciągu wolut. Popularna dekoracja w zdobnictwie introligatorskim od renesansu do współczesności, odznaczająca się wielością odmian, niekiedy bardzo zbliżonych do palmetowego ornamentu. Od 2 poł. XV w. antykizujące formy a. oraz dekoracje nim inspirowane były obecne w renesansowym introligatorstwie Włoch. Tam też w 4 ćw. XV w. spopularyzowała się jego charakterystyczna odmiana: w lustrzanym względem osi odbiciu motywów i z szeroko rozłożonymi liśćmi/płatkami lotosu; w 1 ćw. XVI w. przeniknęła ona na płn. od Alp (np. oprawy krakowskie z kręgu Stanisława z Białej), jednak od ok. poł. XVI do 1 poł. XVII w. była niemal całkowicie wyparta przez inne ornamenty wykorzystujące motyw palmety: palmetowo-arkadkowy i palmetowo-wstęgowy. Do rozpowszechnienia ornamentów podobnych do a. i opartych na alternacji motywów floralnych wychodzących ze wspólnej, ciągłej podstawy, doszło w baroku (np. klasycyzujące wzorce francuskie i angielskie z 2 poł. XVII w.). Z połączenia palmet i form wstęgowo-cęgowych (niekiedy też siatki regencyjnej) powstały ornamenty szczególnie popularne na oprawach włoskich 2-3 ćw. XVIII w. Na formę a. wpłynęła też estetyka rokokowa (np. palmety na liściastej podstawie o „lekkiej” formie, z wolutami i motywami owadów na oprawach Louisa-Françoisa Lemonniera, ok. poł. XVIII w.). Silne przekształcenia a. nastąpiły w ornamentach obramiających okładziny w koronkowych oprawach XVIII w.; często zamiast palmet pojawiają się w nich motywy korony, lilii itp. Do odrodzenia klasycznej wersji a., obok wciąż pojawiających się jego nowych wzorów, doszło w introligatorstwie klasycystycznym i empirowym, w którym stanowił częstą dekorację ram zwierciadła (np. dzieła Jean-Claude Bozeriana, Carla Lehmanna Starszego). A. o niekiedy bujnej formie wzbogacanej motywami palmet (nawiązujących do antycznych akroterionów) był chętnie ukazywany na plakietach o dekoracji historyzującej w 2-3 ćw. XIX w. (np. dzieła rodziny Thouveninów). Niezależnie od awangardowych nurtów introligatorstwa XX w. bywa ukazywany do dziś na oprawach o tradycyjnej, klasycyzującej koncepcji dekoracji.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Koronkowe oprawy
Palmeta
Palmetowo-arkadkowy ornament
Palmetowo-wstęgowy ornament
Kratka regencyjna

Grafika

  • Anthemion w dekoracji zewnętrznej ramy ornamentalnej na oprawie weneckiej, kon. XV w., wg Fürstenberg, De Marinis 1966

  • Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.

  • Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.

  • Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.

  • Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.

  • Anthemion w dekoracji oprawy renesansowej, XVI w.

  • Anthemion w dekoracji oprawy empirowej, pocz. XIX w.

  • Anthemion w dekoracji oprawy klasycystycznej, Niemcy, Carl Lehmann st., 1820, fot. wg: Sonnenburg 1986

  • Anthemion oraz palmetowy ornament na niemieckiej oprawie empirowej, ok. 1815, wg Sonnenburg 1986

  • Anthemion i meander, w obramieniu oprawy lipskiej z 1886 r., fot. wg: Łysiak 2004, t. 1

Przypisy

  1. Burnatowa 1964, s. 14
  2. Michałowski i in. 1975, s. 55
  3. Fürstenberg, De Marinis 1966, s. 96, 114-118, 174
  4. Culot 1979, il. 34, 45-46, nr kat. 17, 27, tabl. XX, XXV
  5. Sonnenburg 1986, frontyspis, nr kat./il. 24-26, 38-39;
  6. von Arnim 1992, s. 152, 187;
  7. Fernández 1994. 29, 35, 61;
  8. Martín 1994, nr kat./il. 29, 34-35
  9. Kozakiewicz 1996, s. 15;
  10. Wittock 2009, nr kat./il. 54-55, 66.


Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Anthemion&oldid=14045”