Inkunabułów oprawy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
 
(Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez jednego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
(właściwie: ery inkunabułów oprawy), umowne określnie opraw z 2 poł. XV w., chroniących inkunabuły, o strukturze i dekoracji odzwierciedlającej przemiany w produkcji książki. Dynamicznie wzrastająca liczba książek w tym okresie wiązała się z koniecznością obniżenia kosztów i przyspieszenia produkcji opraw a jednocześnie zapewnienia efektownej dekoracji i ergonomiczności użytkowania takich wyrobów. W sferze materiałowej doprowadziło to do zmniejszenia grubości (a tym samym ciężaru) desek okładzin, na co pozwalała mniejsza niż w kodeksach pergaminowych tendencja do paczenia się papierowych kart bloku. Optyczne wrażenie grubości desek dodatkowo zmniejszano fazowaniem ich zewnętrznych krawędzi. Jednakże ze względu na delikatność papieru, upowszechniło się wysuwanie okładzin poza blok, co dodatkowo chroniło krawędzie bloku przed mechanicznymi uszkodzeniami. W kręgu środkowoeuropejskim dominującą przez całe średniowiecze dębinę coraz częściej wypierała tańsza buczyna. Z kolei w Italii spopularyzowanie na przełomie XV-XVI w. druków małoformatowych prowadziło do zastępowania desek miękką i lekką tekturą. Stopniowo odchodzono od – przeważnie odlewanych z brązu – zapięć bolcowych, mocowanych na długich paskach i zaciąganych na ok. połowę szerokości górnej okładziny. Ich miejsce zajmowały zapięcia seryjnie produkowane z mosiężnej blachy o sztancowanej dekoracji i montowane na zewnętrznych krawędziach okładzin, co przyspieszało zamykanie i otwieranie woluminów. Skóra zwierząt leśnych coraz częściej zastępowana była skórą zwierząt hodowlanych: głównie wołową (cielęcą) i świńską. W sferze dekoracji chętnie wzbogacano formę zdobień poprzez zwiększenie liczby motywów i ornamentów na okładzinach. Wobec faktu, że ich tłoczenie z osobnych narzędzi zdobniczych wymagało sporego nakładu pracy, od przełomu lat 60-70 XV w. zaczęto stosować radełko, które radykalnie przyspieszało pokrycie okładzin ornamentami. Podobne efekty dawało stosowanie plakiet metalowych (zob. plakietowe oprawy) i drewnianych klocków (zob. kobergerowskie oprawy), którymi szybko zapełniano zwierciadła kompozycji. Procesy te następowały w warsztatach introligatorskich, działających już niemal wyłącznie w miejskich strukturach cechowych. Ogniskowały się tym przemiany ekonomiczno-gospodarcze zachodnioeuropejskiej „jesieni średniowiecza” (na płn. od Alp) oraz rozkwitającego renesansu (we Włoszech).
+
(właściwie: ery inkunabułów oprawy)
  
−
==Zobacz też==
+
Umowne określenie opraw z 2 poł. XV w., chroniących inkunabuły, o strukturze i dekoracji odzwierciedlającej przemiany w produkcji książki. Dynamicznie wzrastająca liczba książek w tym okresie wiązała się z koniecznością obniżenia kosztów i przyspieszenia produkcji opraw a jednocześnie zapewnienia efektownej dekoracji i ergonomiczności użytkowania takich wyrobów. W sferze materiałowej doprowadziło to do zmniejszenia grubości (a tym samym ciężaru) desek okładzin, na co pozwalała mniejsza niż w kodeksach pergaminowych tendencja do paczenia się papierowych kart bloku. Optyczne wrażenie grubości desek dodatkowo zmniejszano fazowaniem ich zewnętrznych krawędzi. Jednakże ze względu na delikatność papieru, upowszechniło się wysuwanie okładzin poza blok, co dodatkowo chroniło krawędzie bloku przed mechanicznymi uszkodzeniami. W kręgu środkowoeuropejskim dominującą przez całe średniowiecze dębinę coraz częściej wypierała tańsza buczyna. Z kolei w Italii spopularyzowanie na przełomie XV-XVI w. druków małoformatowych prowadziło do zastępowania desek miękką i lekką tekturą. Stopniowo odchodzono od – przeważnie odlewanych z brązu – zapięć bolcowych, mocowanych na długich paskach i zaciąganych na ok. połowę szerokości górnej okładziny. Ich miejsce zajmowały zapięcia seryjnie produkowane z mosiężnej blachy o sztancowanej dekoracji i montowane na zewnętrznych krawędziach okładzin, co przyspieszało zamykanie i otwieranie woluminów. Skóra zwierząt leśnych coraz częściej zastępowana była skórą zwierząt hodowlanych: głównie wołową (cielęcą) i świńską. W sferze dekoracji chętnie wzbogacano formę zdobień poprzez zwiększenie liczby motywów i ornamentów na okładzinach. Wobec faktu, że ich tłoczenie z osobnych narzędzi zdobniczych wymagało sporego nakładu pracy, od przełomu lat 60-70 XV w. zaczęto stosować radełko, które radykalnie przyspieszało pokrycie okładzin ornamentami. Podobne efekty dawało stosowanie plakiet metalowych (zob. plakietowe oprawy) i drewnianych klocków (zob. kobergerowskie oprawy), którymi szybko zapełniano zwierciadła kompozycji. Procesy te następowały w warsztatach introligatorskich, działających już niemal wyłącznie w miejskich strukturach cechowych. Ogniskowały się tym przemiany ekonomiczno-gospodarcze zachodnioeuropejskiej „jesieni średniowiecza” (na płn. od Alp) oraz rozkwitającego renesansu (we Włoszech).
  
 +
==Zobacz też==
 +
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
 
[[Deski]] <br>
 
[[Deski]] <br>
 
[[Kobergerowskie oprawy]] <br>
 
[[Kobergerowskie oprawy]] <br>
Linia 9: Linia 11:
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
 +
<gallery>
 
Plik:Inkunabułów3, Tondel XXXVII.jpg | Oprawa inkunabułu, Lubeka, Heinrich Coster, 2 poł. XV w., repr. wg: Tondel 2007, tabl. XXXVII
 
Plik:Inkunabułów3, Tondel XXXVII.jpg | Oprawa inkunabułu, Lubeka, Heinrich Coster, 2 poł. XV w., repr. wg: Tondel 2007, tabl. XXXVII
 
Plik:Inkunabułów7, Oprawa praska z lat 70.80 XV w., repr. wg. Voit 2020, kat. 4.jpg | Oprawa inkunabułu, Praga, lata 70-80 XV w., repr. wg: Voit 2020, nr kat. 4
 
Plik:Inkunabułów7, Oprawa praska z lat 70.80 XV w., repr. wg. Voit 2020, kat. 4.jpg | Oprawa inkunabułu, Praga, lata 70-80 XV w., repr. wg: Voit 2020, nr kat. 4
Linia 17: Linia 20:
 
Plik:Inkunabułów4, Tondel XXXIX.jpg | Oprawa inkunabułu, Lipsk, ok. 1500 r., repr. wg: Tondel 2007, tabl. XXXIX
 
Plik:Inkunabułów4, Tondel XXXIX.jpg | Oprawa inkunabułu, Lipsk, ok. 1500 r., repr. wg: Tondel 2007, tabl. XXXIX
  
 +
</gallery>
  
−
<gallery>
+
==Przypisy==
−
File:
+
 
 +
#
 +
 
 +
----
 +
Autor: '''A.W.'''

Aktualna wersja na dzień 23:23, 1 sty 2021

(właściwie: ery inkunabułów oprawy)

Umowne określenie opraw z 2 poł. XV w., chroniących inkunabuły, o strukturze i dekoracji odzwierciedlającej przemiany w produkcji książki. Dynamicznie wzrastająca liczba książek w tym okresie wiązała się z koniecznością obniżenia kosztów i przyspieszenia produkcji opraw a jednocześnie zapewnienia efektownej dekoracji i ergonomiczności użytkowania takich wyrobów. W sferze materiałowej doprowadziło to do zmniejszenia grubości (a tym samym ciężaru) desek okładzin, na co pozwalała mniejsza niż w kodeksach pergaminowych tendencja do paczenia się papierowych kart bloku. Optyczne wrażenie grubości desek dodatkowo zmniejszano fazowaniem ich zewnętrznych krawędzi. Jednakże ze względu na delikatność papieru, upowszechniło się wysuwanie okładzin poza blok, co dodatkowo chroniło krawędzie bloku przed mechanicznymi uszkodzeniami. W kręgu środkowoeuropejskim dominującą przez całe średniowiecze dębinę coraz częściej wypierała tańsza buczyna. Z kolei w Italii spopularyzowanie na przełomie XV-XVI w. druków małoformatowych prowadziło do zastępowania desek miękką i lekką tekturą. Stopniowo odchodzono od – przeważnie odlewanych z brązu – zapięć bolcowych, mocowanych na długich paskach i zaciąganych na ok. połowę szerokości górnej okładziny. Ich miejsce zajmowały zapięcia seryjnie produkowane z mosiężnej blachy o sztancowanej dekoracji i montowane na zewnętrznych krawędziach okładzin, co przyspieszało zamykanie i otwieranie woluminów. Skóra zwierząt leśnych coraz częściej zastępowana była skórą zwierząt hodowlanych: głównie wołową (cielęcą) i świńską. W sferze dekoracji chętnie wzbogacano formę zdobień poprzez zwiększenie liczby motywów i ornamentów na okładzinach. Wobec faktu, że ich tłoczenie z osobnych narzędzi zdobniczych wymagało sporego nakładu pracy, od przełomu lat 60-70 XV w. zaczęto stosować radełko, które radykalnie przyspieszało pokrycie okładzin ornamentami. Podobne efekty dawało stosowanie plakiet metalowych (zob. plakietowe oprawy) i drewnianych klocków (zob. kobergerowskie oprawy), którymi szybko zapełniano zwierciadła kompozycji. Procesy te następowały w warsztatach introligatorskich, działających już niemal wyłącznie w miejskich strukturach cechowych. Ogniskowały się tym przemiany ekonomiczno-gospodarcze zachodnioeuropejskiej „jesieni średniowiecza” (na płn. od Alp) oraz rozkwitającego renesansu (we Włoszech).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Deski
Kobergerowskie oprawy
Plakietowe oprawy
Radełko

Grafika

  • Oprawa inkunabułu, Lubeka, Heinrich Coster, 2 poł. XV w., repr. wg: Tondel 2007, tabl. XXXVII

  • Oprawa inkunabułu, Praga, lata 70-80 XV w., repr. wg: Voit 2020, nr kat. 4

  • Oprawa inkunabułu, Europa Środkowa, lata 80. XV w., repr. wg: Tondel 2007, tabl. XLVII

  • Oprawa inkunabułu, Norymberga, anonimowy introligator z kręgu Antona Kobergera (tzw. Böhmischer Meister/Ornamentale Blüte), lata 80. XV w., repr. wg: Wagner 2020, nr kat. 156

  • Oprawa inkunabułu, Gdańsk, Konrad Baumgart, kon. XV w., repr. wg: Tondel 2007, tabl. XXV

  • Oprawa inkunabułu, Kraków, Monogramiasta HA, 1499, repr. wg: Voit 2020, nr kat. 11

  • Oprawa inkunabułu, Lipsk, ok. 1500 r., repr. wg: Tondel 2007, tabl. XXXIX

Przypisy

Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Inkunabułów_oprawy&oldid=10124”