Zapięcia kapturkowe
Zapięcia kapturkowe
(zapięcia nasadowe) (ang. capped pin-clasps; niem. Kappenverschluss)
Nazwa utworzona jest od elementu zapinającego, tj, zabudowanej nasadką, "kapturkiem" dziurki w zapince, w którą wchodzi bolec. Kapturek osłania bolec po zamknięciu kodeksu. Kapturki przyjmowały często formę dekoracyjną, np. głów zwierząt. Zapięcia te zidentyfikowano już na kodeksach karolińskich, stosowane były od VIII do XIX w. (sporadycznie w oprawach bibliofilskich). W zależności od formy bolca i jego umieszczenia na przedniej okładzinie wyróżnia się kilka wersji zapięć kapturkowych.
Wersje zapięć kapturkowych
- Zapięcie kapturkowe paskowe z bolcem na okładzinie - składa się na nie bolec osadzony na powierzchni okładziny oraz zapinka z nasadką, "kapturkiem" na "oczku" mocowana na pasku do tylnej okładziny. Ta forma zapięcia była stosowana od XIII - XV w. Niekiedy zapinki posiadają jeszcze dodatkowe "oczko", w którym mocowano rzemień, sznurek lub metalowe kółko ułatwiające otwieranie i zamykanie zapięcia. (il. 1)
- Zapięcie kapturkowe paskowe z bolcem w krawędzi okładziny - składa się na nie bolec osadzony w krawędzi okładziny i zapinka z nasadką "kapturkiem" na "oczku" mocowana na pasku do tylnej okładziny. Ta forma zapięcia była znana i stosowana od XIII w. (il. 2)
- Zapięcie kapturkowe metalowe z bolcem na płytce - składa się z bolca przytwierdzonego do mniej lub bardziej ozdobnej płytki umieszczonego nad krawędzią okładziny oraz zapinki z nasadką, "kapturkiem" połączonej sworzniem z płytką zawiasową przymocowaną do tylnej okładziny. Tę formę zapięcia zidentyfikowano na kodeksach XV - XVI w. z terenów Włoch i Hiszpanii, od około 1720 r. preferowana była również w Holandii i krajach niemieckojęzycznych, gdzie występowała z bolcem poprzecznie osadzonym na płytce i zapinką kapturkową odwzorowującą kształt tego specyficznego bolca bolca. (il. 3)
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Zamknięcia kodeksów
Zapięcia kodeksów
Grafika
il. 1. Zapięcie kapturkowe paskowe z bolcem na okładzinie. (rys. Adler G., 2010, s. 2)
il. 2. Zapięcie kapturkowe paskowe z bolcem w krawędzi okładziny. (rys. Adler G., 2010, s. 2)
il. 3. Zapięcie kapturkowe metalowe z bolcem na płytce okładzinie. (rys. Adler G., 2010, s. 2)
Przypisy
- Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010, s. 15-19.
- Banasiak M.,Okucia zabytkowych kodeksów – historia, systematyka, terminologia, zagadnienia konserwatorskie, praca magisterska [promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń, UMK 2020, wydruk komputerowy, s. 49-51.
Autor: M.P.B.
