Leporello

Leporello

(harmonijka, zygzak, parawanik) (ang. leporello binding, concertina structure book, accordion book. fr. reliure leporello)

Książka napisana lub wydrukowana w kolumnach umieszczonych obok siebie na długim pasie papieru. Po sfalcowaniu równoległym przyjmuje kształt harmonijki. Forma książki znana w kulturach wschodnich (hinduskiej, chińskiej, japońskiej, arabskiej). W kulturze europejskiej wykorzystywana dla publikacji okazjonalnych, pamiątkowych. W XIX w pojawiła się się teoria, że leporello było formą pośrednią pomiędzy zwojem a kodeksem. Formę leporello przybierały także książki we wcześniejszej formie zwoju. Było to być może wynikiem chęci nadania im poręczniejszej formy. Składano zatem zwoje w harmonijkę tworząc na przemian łamy wypukłe i wklęsłe. Tak składane były zwoje w Chinach i Japonii (orihon). Niektórzy badacze (m.in. Cyril Davenport) są skłonni uznać zwój za równoprawną formę książki wraz ze zwojem i kodeksem.

Współcześnie formę harmonijki przyjmują publikacje ikonograficzne: zestawy pocztówek, albumiki z widokami oraz dokumenty życia społecznego: foldery, programy, rozkłady jazdy i in. Tego typu dokumenty często nie posiadają żadnej oprawy lub też mają jedną z następujących typów oprawy:

• Harmonijka jest owijana kartonową obwolutą, która jest wykonana z tego samego użytku.
• Harmonijka jest przymocowana do okładki. Może być nią okładka broszurowa, oprawa twarda lub oprawa w formie pudełka
• Do skrajnych kart leporella są przymocowane twarde okładziny, które nie są ze sobą połączone, ewentualnie mogą mieć tasiemki do związywania.

Formę harmonijki mają książeczki dla małych dzieci. Są wykonane z tekturowych użytków z naklejonymi wydrukami, połączonych paskami płótna lub są drukowane na oklejonej dwustronnie białej tekturze/kartonie, która następnie podlega sfalcowaniu.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny

Grafika

• 

  Harmonijka z obwolutą

Przypisy

1. Encyklopedia wiedzy o książce, red. A. Birkenmajer, Wrocław 1971, szp. 859-860, (Harmonijka).
2. Keith Houston, Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski, Kraków 2017, s. 301-307.

---

Autor: E.P., M.P.B