Introligatornia
Spis treści
Introligatornia
(ang. bindery, niem. Buchbinderei, fr. atelier de reliure)
Samodzielny zakład lub dział innej instytucji (biblioteki, drukarni, urzędu) zajmujący się oprawianiem książek, broszur lub wykonywaniem galanterii introligatorskiej.
Introligatornia rzemieślnicza
(niem. Sortimentsbuchbinderei)
Zakład, w którym procesy technologiczne są wykonywane ręcznie lub przy użyciu prostych maszyn introligatorskich. Zależnie od specjalności introligatornie rzemieślnicze prowadzą różne rodzaje działalności. Tradycyjnym zajęciem jest oprawa książek na indywidualne zamówienia, oprawa książek i roczników czasopism dla bibliotek oraz naprawa książek zniszczonych. Do zajęć introligatorskich należy także wykonywanie futerałów do książek i różnego rodzaju pudełek, oprawa rycin w passe-partout (czasem także prace ramiarskie), naklejanie na twarde lub elastyczne podłoża wielkoformatowych zdjęć, map, plakatów itp. Wiele zakładów wykonuje prace niskonakładowe, zarówno oprawę twardą, jak i broszurową. Zakłady zajmują się także produkcją galanterii introligatorskiej: notesów, kalendarzy, albumów, klaserów, produkcją i uszlachetnianiem opakowań, oprawą kalendarzy ściennych. Zakłady rzemieślnicze wykonują również prace wykończeniowe druków użytkowych, np. sztancowanie, bigowanie lub wytłaczanie elementów dekoracyjnych.
Introligatornie rzemieślnicze są wyposażone w podstawowe maszyny introligatorskie do uniwersalnego zastosowania: nożyce introligatorskie, gilotyny, bigówki, zszywarki, prasy do złocenia. Podstawowym sprzętem jest stół introligatorski, podwyższony dla wygodnej pracy na stojąco. W skład wyposażenia wchodzą tradycyjne urządzenia i narzędzia: szywnice, prasy do książek, noże, nożyczki, kostki introligatorskie, linie, pędzle oraz tłoki ręczne i przeznaczone do tłoczenia maszynowego.
Introligatornia przemysłowa
(niem. Grossbuchbinderei)
Introligatornia przemysłowa jest najczęściej oddziałem zakładu poligraficznego, w którym przy użyciu maszyn i zastosowaniu odpowiedniej organizacji pracy, w sposób masowy wykonywane są oprawy twarde i broszurowe książek oraz czasopism wychodzących z druku. Introligatornie przemysłowe wykonują także procesy wykończeniowe druków akcydensowych: krojenie, falcowanie, tłoczenie, lakierowanie itp.
Uprzemysłowienie introligatorstwa nastąpiło w 2. poł. XIX w., odkąd rozpoczęto na szeroką skalę seryjne oprawianie nakładów książek. Proces ten był współzależny z konstruowaniem maszyn poszerzających możliwości technologiczne, podnoszących jakość i wydajność produkcji. W nowoczesnych introligatorniach oprawa książek przebiega częściowo na liniach potokowych, tj. zsynchronizowanych zestawach urządzeń wykonujących poszczególne procesy lub zintegrowanych agregatach (obróbka bloku i zawieszanie okładek), a po części na automatycznych maszynach przeznaczonych do pojedynczych procesów (złamywarki, zbieraczki, niciarki, maszyny do zestawiania okładek, złociarki). Udział człowieka jest ograniczony do nastawienia parametrów na maszynie, kontroli przebiegu procesu produkcyjnego oraz nakładania surowców i odbioru gotowych produktów.
Introligatornia biblioteczna
Pracownia introligatorska będąca działem biblioteki i zajmująca się oprawianiem jej zbiorów. Za względu na obciążenia organizacyjne i finansowe oraz wymogi lokalowe tylko duże biblioteki posiadają własne introligatornie. Organizacyjne przyporządkowanie introligatorni daje bibliotece liczne korzyści: uproszczenie procedur związanych z przekazywaniem książek do oprawy, skrócenie czasu wyłączenia dzieł z użytkowania, eliminację transportu. Biblioteka może także w większym stopniu wpływać na technikę oprawy, dobór i jakość materiałów; niekomercyjny charakter pracowni pozwala na bardziej staranną pracę, zwłaszcza gdy książki wymagają praco- i czasochłonnych zabiegów. Pierwsze introligatornie przybiblioteczne powstawały tuż przed i po I wojnie światowej, kolejne zakładano w pierwszych latach po II wojnie, a silna tendencja posiadania własnego warsztatu panowała w latach 70. XX w., kiedy powstał cały ich szereg.
Ścisła współpraca bibliotekarzy z introligatorami uświadamiała, iż rozwiązanie wielu problemów nie jest możliwe metodami introligatorskimi. Wzrost świadomości konserwatorskiej oraz kształcenie kadr skutkowały zakładaniem w bibliotekach pracowni konserwatorskich, zajmujących się renowacją zabytkowych, zniszczonych książek. Pracownie konserwatorskie oprócz sprzętów introligatorskich są wyposażone w specjalistyczny sprzęt: komorę ciśnieniową, zamrażarkę, liofilizator, dygestorium, maszynę do uzupełniania papieru masą, stół podciśnieniowy.
Zobacz też
Grafika
Introligatornia ok. 1780, w: D. Diderot, J. d' Alembert, Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné.
Introligatornia ok. 1880. Ilustracja z książki Was willst du Werden? Bilder aus dem Handwerkerleben.
il. 2
il. 3
Autor: E.P.
