Introligator
Spis treści
Introligator
(staropol. wiązacz ksiąg) (gr. bibliopega, łac. ligator librorum, compactor librorum, artifex compacturae, glutinator, colligator, concinnator librorum, stationarius, ang. bookbinder, niem. Buchbinder, fr. relieur, wł. legatore, rilegatore)
Rzemieślnik lub pracownik przemysłu poligraficznego zajmujący się introligatorstwem.
Historia
Protoplastami introligatorów byli glutinatorzy – sklejacze papirusowych zwojów w starożytnym Egipcie. Introligatorstwo powstało w pierwszych wiekach naszej ery w Rzymie, wraz z ekspansją książki w postaci kodeksu. W średniowieczu introligatorstwem zajmowali się mnisi, pracujący na potrzeby klasztornych skryptoriów i bibliotek. Pierwszym znanym z imienia introligatorem był irlandzki mnich Dageus z VI w. Powstanie uniwersytetów i związany z tym wzrost zapotrzebowania na książki spowodował rozwój introligatorstwa świeckiego; introligatorzy byli częścią społeczności uniwersyteckiej, w paryskiej Sorbonie pracowali już w XII w. Pierwszy polscy introligatorzy związani byli z Uniwersytetem Jagiellońskim, źródła historyczne wzmiankują o pojawieniu się introligatora w Krakowie w 1404; oprawą ksiąg trudniło się wielu scholarów, bakałarzy i magistrów, np. Walenty z Pilzna, Jakub Jeżowski a także Hieronim Wietor, znany później drukarz. W XV i XVI w. introligatorzy pojawili się w Gdańsku, Lwowie, Łęczycy, Płocku, Poznaniu, Toruniu, Warszawie, Wilnie, Wrocławiu i Zamościu. W miastach, gdzie była większa liczba introligatorów zawiązywano cechy; najstarszy w Krakowie w 1567. Cechy miały charakter samorządowy: regulowały stosunki wewnątrz grupy i zabraniały uprawiania zawodu osobom spoza organizacji, skutkiem czego coraz bardziej hamowały rozwój rzemiosła. Przełom nastąpił w XIX wieku, gdy przekształcenia prawne oraz rozwój technologiczny utorowały drogę wytwórczości wolnorynkowej, przemysłowej.
Nauka zawodu introligatorskiego określona przepisami w XVI w. przebiegała bez większych zmian aż do wieku XIX. Kształcenie odbywało się drogą kilkuletniego (przeważnie 3-letniego) terminowania w warsztacie mistrza, po czym następowało wyzwolenie na czeladnika. Po kilku latach pracy i odbyciu wędrówki czeladniczej, której celem było dokształcenie zawodowe w innych ośrodkach, czeladnik mógł przystąpić do egzaminu mistrzowskiego, przedstawiając samodzielnie wykonane oprawy, tzw. majstersztyk. Składało się nań kilka (4-7) książek, w tym mszał, brewiarz, modlitewniki, słownik, podręcznik, które miały być oprawione w różne rodzaje skór lub w pergamin, ze złoconymi tłoczeniami, złoceniami brzegów, okuciami i zapięciami. W wieku XIX także uzyskanie tytułu czeladniczego powiązano z egzaminem praktycznym i teoretycznym.
Introligator galanteryjny
Rzemieślnik zajmujący się ręcznym lub maszynowym wykonywaniem opraw książek, czasopism, dokumentów i prac dyplomowych. Introligator galanteryjny pracuje w niedużym zakładzie rzemieślniczym, prywatnym lub stanowiącym dział instytucji (biblioteki, archiwum). Obok opraw książkowych wykonuje, na indywidualne zlecenia lub na sprzedaż, pojedyncze egzemplarze lub serie, różnego rodzaju wyrobów galanteryjnych, takich jak księgi pamiątkowe, albumy, futerały, pudła, teki, opakowania. Poszerzenie zakresu zawodu introligatorskiego o wykonywanie pudełek ma swe historyczne źródło w łączeniu w jeden cech introligatorów i szkatulników; z czasem zawód szkatulniczy wygasł, a introligatorzy przejęli jego kompetencje.
Introligator poligraficzny
Pracownik działu introligatorskiego zakładu poligraficznego pracujący przy produkcji opraw wydawniczych. Do zadań wyspecjalizowanych pracowników należy nastawianie parametrów na maszynach i agregatach introligatorskich. Zadaniem pracowników niższego szczebla jest czuwanie nad procesem produkcyjnym, obsługa maszyn, nakładanie surowców i odbiór półfabrykatów lub produktów. W przypadku obsługi maszyn starszej generacji, wykonują przy ich pomocy szycie, prasowanie, krojenie, tłoczenie. W gorzej wyposażonych zakładach wykonują część procesów ręcznie, np. kompletowanie składek, wykonywanie okładek, wklejanie bloków w okładki.
Zobacz też
Grafika
Jost Amman, Buchbinder, 1586
Przypisy
- Introligator galanteryjny https://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/bazy-danych/klasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci/wyszukiwarka-opisow-zawodow//-/klasyfikacja_zawodow/zawod/732302?p_p_lifecycle=2&p_p_state=exclusive&p_p_resource_id=pdf&p_p_cacheability=cacheLevelPage&_jobclassificationportlet_WAR_nnkportlet_targetExtension=pdf
- Introligator poligraficzny https://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/bazy-danych/klasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci/wyszukiwarka-opisow-zawodow//-/klasyfikacja_zawodow/zawod/732303?p_p_lifecycle=2&p_p_state=exclusive&p_p_resource_id=pdf&p_p_cacheability=cacheLevelPage&_jobclassificationportlet_WAR_nnkportlet_targetExtension=pdf
Autor: E.P.
