Skóra garbowana roślinnie

Skóra garbowana roślinnie

(ang. vegetable-tanned leather, tanned skin/leather, fr. cuir à tannage végétal)

Skóra garbowana garbnikami roślinnymi, które uzyskuje się w wyniku ługowania wodą rozdrobnionego drewna, kory lub owoców drzew zawierających znaczne ilości substancji garbujących. Roztwory wodne garbników noszą nazwę brzeczek garbarskich. Do garbowania roślinnego używa się najczęściej ekstraktów garbarskich, które występują w postaci stałej lub ciekłej jako brzeczki zagęszczone. W Polsce do produkcji ekstraktów wykorzystuje się odpady drewna dębowego oraz korę drzew. Ilość garbników w rodzimych gatunkach drzew nie przekracza 12 %, przy czym najobficiej występują w korze i drewnie dębowym, korze świerkowej i wiklinowej. Najbogatsze w garbniki są rośliny tropikalne i podzwrotnikowe, ilość garbników wynosi w nich do 40%. do najważniejszych zalicza się ekstrakty:

• quebracho - garbnik otrzymywany z drzewa o tej samej nazwie rosnącego w Ameryce Południowej
• kasztanu - garbnik otrzymywany z drewna kasztanowca jadalnego
• mimoza - garbnik otrzymywany z kory mimozy, tj. odmiany akacji
• walonea - garbnik otrzymywany z żołędzi dębu bałkańskiego
• sumak - garbnik otrzymywany z liści krzewów sumaku rosnących na Sycylii
• divi-divi - garbnik z owoców brezylki garbarskiej rosnącej na Karaibach.

Właściwości

Skóra garbowana roślinnie ulega ciemnieniu w roztworach zasadowych, natomiast roztwory kwasowe rozjaśniają jej barwę. Każda brzeczka zawiera oprócz garbników pewną ilość niegarbników, których rodzaj i zawartość ma wpływ na przebieg garbowania i właściwości skór.

Przebieg procesu garbowania roślinnego

tradycyjne sposób garbowania roślinnego przeprowadza się etapowo (il. 1):

• Zagarbowywanie - Etap ten nazywany jest "farbą"; stopniowe nasycanie golizny brzeczką o wzrastającym stężeniu, kolejno w kilku dołach, w których skóry zawieszone są na drążkach. Etap ma decydujący wpływ na jakość skór. Jeśli w początkowym etapie golizna nie zetknie się ze stężoną brzeczką, to zagarbowanie będzie wyłącznie powierzchniowe. Również zbyt gęste powieszenie skór może być przyczyną powstawania plam.
• Garbowanie właściwe - skóry umieszcza się w tzw. zasypie – dole w którym skóry układane są na płasko, przesypywane zmielonym surowcem garbnikodajnym i zalewane słabo stężoną brzeczką, a następnie umieszczane są w zatopie – dole w którym skóry wkładane są do brzeczki o dużym stężeniu garbnika. Im dłuższy czas przebywania skór w zatopach, tym wyższa trwałość wiązania garbnika i tym samym lepsza jakość skór. Czas garbowania dołowego wynosił dawniej wiele miesięcy. Procesy garbowania bardzo przyspieszyło dogarbowanie w bębnach obrotowych. Obecnie prawie wyłącznie jest stosowane g. bębnowe (proces kilkudniowy).

Zastosowanie w introligatorstwie

Skóry garbowania roślinnego są najwcześniejszym i najbardziej rozpowszechnionym materiałem obleczeniowym książek.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Skóry introligatorskie
Skóra wyprawy glinowej
Skóra wyprawy tłuszczowej
Materiały obleczeniowe opraw
Zwięzy

Przypisy

1. Persz T., Materiałoznawstwo dla zasadniczych szkół skórzanych, Warszawa 1997, s. 70-72.

---

Autor: M.P.B.