Jansenistyczne oprawy
Jansenistyczne oprawy
(jansenistowskie oprawy) (ang. Jansenist style bindings, fr. reliure janséniste, à la janséniste, niem. Jansenisteneinbände)
Styl opraw francuskich z XVII i pocz. XVIII wieku, wykonywanych dla zwolenników jansenizmu, surowego ruchu teologiczno-duchowego. Styl był manifestacją protestu przeciw wybujałej dekoratywności wyrobów artystycznych i rzemieślniczych czasów Ludwika XIV.
Oprawy były surowe, wykonywano je z ciemnej, przeważnie brunatnej, wysokojakościowej skóry marokin. Cechowały się perfekcją realizacji rzemieślniczej, a zarazem programowym brakiem dekoracji, jedynie na grzbietach posiadały złocone tytuły. Jansenistyczni bibliofile rozwiązali dylemat, jaki wymogła na nich ideologia, przenosząc warstwę dekoracyjną oprawy do wnętrza: przy niezdobionych okładkach, oprawy jansenistyczne posiadały dublury bogato złocone ornamentem koronkowym.
Naśladownictwo
W 2. poł. XIX i na początku XX w., zwłaszcza na gruncie angielskim, zapanowała moda wzorowania się na oprawach jansenistycznych. Introligatorzy oprawiali książki w jednobarwną skórę, tłoczenia ograniczali do delikatnego złoconego tytułu na grzbiecie. Oprawy wykonywano perfekcyjnie, zwykle w technice francuskiej, w szlachetne gatunki skór. Otwarcie okładki wprowadzało efekt zaskoczenia wyrafinowaną wyklejką oraz bogato złoconą, a czasem też mozaikową bordiurą.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Amor vacui
Grafika
Oprawa w stylu jansenistycznym, Francja, poł. XVIII w., zbiory i fot.: Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan
Oprawa w stylu jansenistycznym warszawskiego introligatora Kacpra Dymeckiego. Fot. Antykwariat Rara Avis.
Wnętrze oprawy Dymeckiego. Fot. Antykwariat Rara Avis.
Przypisy
- J. Greenfield, ABC of bookbinding, Naw Castle 2002, s. 137.
- Enciclopedia de la encuadernacion, Madrid 1998, s. 163-164.
- Devauchelle Roger, La reliure, Paris 1995, s. 104.
- Julie L. Mellby, Jansenist style binding, in: Graphic Arts, https://www.princeton.edu/~graphicarts/2011/10/doublures.html.
Autor: E.P.
