Fryz
==Fryz== (fr. frise) 1. w architekturze klasycznej oraz wzorowanych na niej stylach nowożytnych pozioma część belkowania zawarta między architrawem a gzymsem, najczęściej wypełniona dekoracją; 2. w architekturze oraz plastyce i rzemiośle artystycznym poziomy pas ornamentu o różnorakiej formie (geometrycznej, floralnej, figuralnej). W zdobnictwie introligatorskim f. stosowano już na wczesnośredniowiecznych oprawach złotniczych, częstszy stał się jednak na oprawach gotyckich: wkomponowany najczęściej w jedną z górnych listew ram zwierciadła bądź w listwę górną i dolną ujmujące zwierciadło; zwykle mają formę fryzu arkadkowego, rzadziej innego ornamentu (np. wici roślinnej z droleriami). Podobna koncepcja pojedynczego lub podwójnego f. wkomponowanego między ramy radełkowe nad i pod zwierciadłem była powszechna w introligatorstwie renesansowym na północ od Alp, czemu sprzyjały nierówne długości boków okładzin. W renesansie pojawiły się też architektoniczne oprawy, w których f. o uproszczonej formie stanowił jeden z elementów dekoracji z antykizującym portalem lub edikulą (np. oprawy architektoniczne Macieja z Przasnysza vel Mistrza Główek Anielskich oraz jego naśladowców). Charakterystyczny dla klasycystycznych i empirowych opraw jest ornament naśladujący fryz porządku doryckiego: z metopami (czasami wypełnionymi rozetkami) i tryglifami, wykorzystywany do obramiania zwierciadła oraz wydzielania kompartymentów grzbietu. W historyzujących oprawach XIX w. wrócono do koncepcji okazałego motywu architektonicznego na okładzinie, w obrębie którego pośród innych elementów niekiedy ukazywano f. Niezależnie od tego f. jako składnik ornamentyki okładzin pojawia się do dziś na oprawach o tradycyjnej koncepcji dekoracji.
Zobacz też
architektoniczne oprawy
empirowe oprawy
fryz arkadkowy
historyzujące oprawy
klasycystyczne oprawy
Grafika
Obrazek 1
Obrazek 2
Przypisy
- Quarg 2002, nr kat./tabl. 66;
Autor: A.W.
