Papier welurowy
Papier welurowy
(ang. flock papers, niem. Beflocktes Papier, Velourspapier, Samtpapier)
Rodzaj papieru dekoracyjnego, którego powierzchnia przypomina aksamit.
Technika wykonania
Papier welurowy tworzy się poprzez pokrycie całej lub wybranych fragmentów powierzchni papieru silnie rozdrobnionym materiałem, np. wełną. Ścinki białej wełny lub jedwabiu farbowano, a następnie rozdrabniano na pył,ręcznie bądź specjalnym urządzeniem zaopatrzonym w duże ostrze. Początkowo jako podłoża używano lnianego płótna, gdyż papier był zbyt miękki, dopiero silne przeklejenie papieru pozwoliło na usztywnienie go i wykorzystanie jako podłoża. Jako spoiwo stosowano np. gotowany olej lniany lub glejtę ołowiową (litargit).
Od poł. XX w. w produkcji papieru welurowego stosowane są włókna syntetyczne.
Historia
Zależnie od źródła informacji wynalazek papieru welurowego przypisuje się Francuzom, Niemcom lub Anglikom. Wiadomo jednak, że były one znane i stosowane we Włoszech już w 1 poł. XV w. Najstarszy, jak dotąd, przepis na wykonanie papieru welurowego zamieszczony został w księdze z konwentu Św. Katarzyny w Norymberdze z 1470 r. W "Journal Oeconomique" z 1756 r. opisano datowane na 1620 i 1630 r. matryce, które stosował do wytwarzania papierów welurowych Francuza z Rouen imieniem François. Wytwórnia ta działała do 1748 r. prowadzona przez kolejne pokolenie tej rodziny. Uważa się, że papiery welurowe dotarły do Anglii dzięki Francuzom, którzy w wyniku prześladowań religijnych postanowili opuścić Francję i przenieść się na Wyspy. W 1634 r. Jerome Lanyer opatentował w Londynie swój wynalazek na przytwierdzenie wełny, jedwabiu oraz innych materiałów w różnych kolorach do podłoża, przy pomocy oliwy, kleju i innych spoiw, a swoje wytwory nazywał „Londrindiana”. W tym samym czasie szuka wytwarzania welurowych papierów w Niemczech była mało znana i stosowana jedynie przez niewielką liczbę kobiet. Technika ich wykonywania nie odbiegała od sposobu stosowanego w Anglii i Francji: do wykonania ornamentu używały rozdrobnionego pyłu wełnianego, dodatkowo przesianego przez bardzo gęste sito oraz spoiwa. Wiek XVIII przyniósł wzrost produkcji papierów welurowych, około 1700 roku w Aldermanbury, Adam Price założył manufakturę niebieskich papierów welurowych o nazwie Blue Paper Warehouse(il. 1)). Produkowane tam papiery stały się popularne także we Francji, gdzie tapetowano nimi ściany pałaców. Brytyjskie papiery zdominowały europejski rynek do tego stopnia, że to Anglikom zaczęto przypisywać wynalezienie papieru welurowego. W pierwszej połowie XVIII w. także w Paryżu powstały manufaktury, jak choćby Didiera Auberta - współpracownika Papillona (il. 2), która oferowała różnokolorowe papiery welurowe w stylu angielskim, inspirowane tkaninami adamaszkowymi oraz aksamitem utrechckim (il. 3). W przełożonej na język polski w 1814 r. książce Funke K. P. "Technologia czyli nauka użytkowania z płodów przyrodzonych. W niemieckim języku napisana przez P. Funke; teraz na polski język przełożona" papiery welurowe określono: „potrząsane naydrobnieyszemi kłaczkami wełnianemi”
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Papiery dekoracyjne
Grafika
il. 1. Reklama z 1720 r. wytwórni Blue Paper Warehouse.
il. 2. Ulotka z 1756 r. reklamująca manufakturę Papillona i Auberta.
il. 3. Przykład papieru welurowego, ilustracja zamieszczona w "Journal Oeconomique".
Przypisy
- Beckmann J., A History of inventions and Discoveries, Londyn, 1817, vol. III.
- Bigelow Jacob, The Useful Arts: Considered in Connexion with the Applications of Science, vol. 1, Nowy Jork 1840. źródło: https://archive.org/details/usefulartsconsi05bigegoog [dostęp: 30. 03. 2018r.].
- Cloonan M. V. Early bindings in Paper a Brief History of Hand-Made Paper-Covered Books with Multilingual Glossary, 1991.
- Foot M. M., A History of Bookbinding as a Mirror of Society, Londyn, 1998.
- Krauze S., Rinck J., Buntpapier – ein Bestimmungsbuch, Decorated Papers – a Guidebook, Sierpapier – een Gids, Stuttgart, 2016.
- Memoire sur les papiers veloutés, “Journal Oeconomique”, marzec, 1755.
- Shelby Howard George, The New Royal Cyclopaedia and Encyclopaedia; or, Complete Modern and Universal Dictionary of Arts and Sciences, vol. 3, Londyn, 1788.
- Siemieniako E., Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Dekoracyjne papiery ręcznie wykonywane stosowane w oprawach książek od XV do XVIII w. Katalog zbiorów papierów dekoracyjnych w oprawach książek Biblioteki Kórnickiej PAN, wydruk komputerowy,(promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018.
- Windyka T., Papiery wzorzyste. Katalog zbiorów Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Duszniki Zdrój, 2002.
Autor: MPG
