Makulatura w oprawach
Materiały użyte wtórnie (ang. re-used materials). Makulatura może pochodzić z druków (ang. printed waste) lub rękopisów (ang. manuscipt waste). Pod względem materiałowym jest to papier, pergamin a w najdawniejszych oprawach papirus. Ze względu na miejsce występowania w kodeksach rozróżnia się:
- paski wzmacniające składki i karty przybyszowe (zszywki)
- paski wyklejające grzbiet i jego połączenie z oprawą
- kompaturki (kompatywki,sklejki)
- arkusze służące do kaszerowania okładzin i grzbietówki
- obleczenia (oklejki)
- wyklejki
Spis treści
Paski wzmacniające składki i wyklejki
- paski, tzw.zszywki [stubs] wąski pasek makulatury lub nie, który podkłada się pod grzbiety na zewnątrz lub wewnątrz[folded stubs] składek (zob. zszywki),
- scezury [endleaf stubs] szerokie paski pergaminu lub papieru z falcem (zagięciem) podkładane pod wyklejki (zob. scezura),
Paski wzmacniające grzbiet i jego połączenie z oprawą
- szerokie paski wklejane w miedzyzwięźla pełniące funkcję stabilizującą blok, wzmacniającą jego zawieszenie w oprawie i wzmacniającą zawieszenie bloku w oprawie (zob. wyklejenie grzbietu)
Kompaturki
Sklejka z papierowych (czasem też pergaminowych) arkuszy niepotrzebnych druków lub rękopisów, używana jako materiał usztywniający oprawę, wczesny rodzaj tektury (zob. kompaturka).
Arkusze służące do kaszerowania okładzin (zob. lustro) i grzbietówki
- arkusze służące do kaszerowania wewnętrznej strony okładzin pod wyklejką (zob. kontra)
Obłóczki (oklejki)
Wyklejki
Znaczenie historyczne
Na makulaturę znajdująca się w książkach należy zwracać szczególną uwagę. Były to elementy użyte wtórnie, pochodzące z wcześniejszych rękopisów, wówczas już bezużytecznych, które dziś mogą być szczególnie ważne. Jeden z najstarszych roczników polskich, tzw. Rocznik Lubiński z XIII/XIV w. ocalał dzięki temu, że użyto go jako okładziny w późniejszym rękopisie opactwa benedyktyńskiego w Lubiniu.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Kompaturka
Zszywki
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- Anna Zawisza, Kompaturki - nowe podejście do problemu, Notes konserwatorski 15, 2012, s. 149-155, http://ksiegarnia.bn.org.pl/pdf/Notes%20konserwatorski%2015.pdf
- Karol Estreicher jr., Nie od razu Kraków zbudowano, Warszawa 1956, s. 79-80.
Autor: E.P., M.P.-G.
