Miniaturowe książki
Miniaturowe książki
(miniksiążki) (ang. miniature books, niem. Miniaturausgabe)
Książki w miniaturowych wymiarach, mające charakter kolekcjonerski. Przez lata za książki miniaturowe uznawano wszystkie małoformatowe książki. Powstałe w 1983 amerykańskie towarzystwo kolekcjonerskie (the Miniature Book Society) za książkę miniaturową uznaje taką, której wymiary nie przekraczają 3 cali (tj. 76 mm). Dopuszcza się nieco większy format, nie przekraczający 4 cali (116 mm), szczególnie dla książek XIX-wiecznych i starszych.
Historia
Książki miniaturowe powstawały już w epoce średniowiecza m.in. miniaturowe godzinki, bogato iluminowane oraz koran. Eksperymenty z drukiem miniatur sięgają początków techniki drukarskiej, już uczeń i następca Gutenberga, Peter Schöffer drukował miniksiążki. Rozwój miniwydawnictw nastąpił w XVII w., były to głównie książeczki religijne, śpiewniki i modlitewniki. Ukazało się wiele edycji biblii, które ze względu na rozmiary otrzymały nazwy "paluchowych" lub "kciukowych". Przez długi czas za najmniejszą książkę świata uważano wydana przez wydawnictwo braci Salmin książeczkę zawierającą pisane w 1615 r., słynne listy Galileusza do pani Krystyny de Lorenc. Miniaturowe książki w srebrnych lub perłowych oprawach były wręczane jako upominki, ich przydatność polegała na możności przenoszenia w kieszeni i lektury w dowolnym momencie, najmniejsze z nich można było nosić jako naszyjniki. W wieku XVIII z miniaturowych książek tworzono tzw. biblioteki podróżne.
Książki drukowano typograficznie, przy użyciu bardzo małych stopni pisma, czcionkami 4-punktowymi a nawet mniejszymi. Wydane w 1896 przez braci Salmin w Padwie Galileo a Madama Cristina de Lorena złożono ręcznie czcionkami o wielkości 2,5 punkta (tzw. rybie oko). Miniksiążki dekorowano iluminacjami oraz drzeworytowymi i miedziorytowymi grafikami. Zwykle były oprawiane w skórę marokinową. W XIX wieku do druku miniksiążek zastosowano technikę litograficzną, a od końca tego stulecia fotograficznie zmniejszano skład drukarski.
W wieku XIX książki miniaturowe zyskały na popularności, obok modlitewników wydawano almanachy i poezje, książki dla dzieci w tym książeczki na wyposażenie domków dla lalek. W miniaturowych formatach wydawano różnego rodzaju poradniki, w tym przewodniki turystyczne. Były też wykorzystywane do celów propagandowych i reklamowych.
Do najbardziej znanych polskich edycji miniaturowych należą Poezje Adama Mickiewicza (30x22 mm), wydane w 1898, na jubileusz stulecia urodzin poety, a jednocześnie na odsłonięcie pomnika Mickiewicza w Warszawie. Na płóciennej okładce książeczki wytłoczono portret poety oraz widok pomnika. Książeczkę zaopatrzono w srebrny futeralik, w który wprawiono szkło powiększające.
Oprawy
Oprawienie miniaturowych książeczek wymaga od introligatorów szczególnych zdolności manualnych. W pracy introligatorzy posługują się pęsetami oraz specjalnymi, precyzyjnymi narzędziami, w tym narzędziami sporządzanymi specjalnie dla oprawy książek o małych rozmiarach. Do tłoczenia wykorzystywane są bardzo drobne tłoczki lub mini-plakiety.
Zarówno amerykańskie towarzystwo kolekcjonerów książek miniaturowych jak i inne środowiska aktywizują tworzenie miniksiążek organizując ich wystawy oraz spotkania kolekcjonerskie i warsztaty. Kolekcja miniaturowych książek wykonanych przez polskiego twórcę, Zygmunta Szkocnego jest prezentowana w Muzeum Najmniejszych Książek Świata w Piotrowicach.
Zobacz też
Format książki
Format specjalny
Przypisy
- Tadeusz Hussak, Miniksiążki, Warszawa 2003, s. 12-13.
- Joanna Papuzińska (rec.): Miniksiążki. "Nowe książki" 2004, nr 2, s. 74.
- Petit formats reliés, Bruxelles 1991, s. 11-20.
- https://www.biblio.com/book-collecting/what-to-collect/a-brief-history-of-miniature-books/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Miniature_book
- Miniature Books Society, https://www.mbs.org/
- Muzeum Najmniejszych Książek Świata Zygmunta Szkocnego, Katowice 1996.
Autor: E.P., MPG
