Tytuł książki
Spis treści
Tytuł książki
Nazwa dzieła skomponowana i wprowadzana przez autora lub nadana przez edytora. Tytuł książki stanowi podstawowy środek identyfikacji i często znajduje się na okładce.
Historia
W starożytności zwój rękopiśmienny posiadał doklejony na końcu skrawek papirusu lub pergaminu, zwany po grecku sillybos, po łac. titulus, czyli index, na którym wypisywano tytuł utworu. Tytuł książki w średniowiecznych kodeksach umieszczano, podobnie jak w starożytności, na końcu kodeksu w kolofonie. Tytuł rozpoczynał się od słowa "explicit" (łac. explico - rozwinąć) i pochodził z czasów gdy w książce w formie zwoju był on czytelny dopiero po rozwinięciu woluminu. Oprócz tytułu w kolofonie umieszczano nazwisko pisarza (kopisty), datę ukończenia rękopisu, często tradycyjne formułki wyrażające radość z powodu wykonanej pracy, nadzieję na otrzymanie nagrody w niebie lub doczesnym życiu. Tytuł początkowy ("incipit liber" łac. rozpoczyna się książka) składał się z pierwszych słów dzieła. Rozpoczynał je ozdobny inicjał. W renesansie szybko rosnąca liczba wydawanych książek (do 1500 r. wydano ok. 40 tys. tytułów)sprawiła, że na pierwszej stronie umieszczano elementy umożliwiające identyfikację dzieła. Elementami takimi są: nazwa autora, tytuł, miejsce i rok wydania. W ten sposób powstała karta tytułowa, która stawała się coraz bardziej ozdobna, tzw. frontyspis. W książce barokowej przedstawiał on często postaci alegoryczne, były często przeładowane. Bardziej literacką niż drukarską cechą książek barokowych były ich długie, wielopiętrowe tytuły. Pod koniec XIX w. składanie tytułów ujęto w reguły typograficzne. W książce współczesnej kartami tytułowymi nazywa się zespół kart umieszczonych na początku książki, zawierające informacje o dziele, jego autorach oraz danym wydaniu. Jest to obecnie najważniejszy element identyfikujący książkę. Niekiedy tytuły umieszczano w innych miejscach w książce.
W dawnych księgach tytuł lokowano na przedniej okładce, gdyż księgi przechowywano w pozycji leżącej. W księgach średniowiecznych kartka z wypisanym tytułem była niekiedy umieszczana w okienku tzw. tabliczce tytułowej. Wraz z upowszechnieniem dekoracji wytłaczanych, tytuły były tłoczone przy użyciu pojedynczych tłoków literniczych, na ślepo lub złocone. Alternatywnie tytuł mógł być wypisany na krawędziach kart. Od czasu upowszechnienia przechowywania książek w pozycji stojącej z widocznym grzbietem, tytuł został przeniesiony na grzbiet. W oprawach z garbami zwięzów, jeden kompartyment był przeznaczony na umieszczenie w nim tytułu, tzw. pole tytułowe, najczęściej było to drugie pole od góry. Czasem tytuł wytłaczano na barwnym szyldziku. W końcu XIX wieku tytuł zaczęto umieszczać pionowo. Było to skutkiem produkcji coraz cieńszych książek, na których nie mieścił się poziomy tytuł. W tradycji europejskiej, w tym polskiej, tytuł biegł z dołu do góry, w angielskiej i amerykańskiej odwrotnie: z góry do dołu. Współcześnie styl anglo-amerykański dominuje w praktyce wydawniczej.
Zobacz też
Tabliczki tytułowe
Szyldzik
Kompartymenty
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- Jan Kuglin, Poligrafia książki, Wrocław 1964, s. 111-117.
- Kazimierz Rzewuski, Księgoznawstwo, Warszawa 1987, s. 40-41, 76, 85-86, 214-215.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
Autor: EP, MPG
