Gilotyna
Gilotyna
(krajarka jednonożowa) (ang. guillotine, fr. massicot, niem Schneidemaschine, wł. taglierina)
Maszyna służąca do krojenia stosów papieru lub obcinania bloków książkowych.
Historia
Początkowe koncepcje mechanizacji procesu krojenia polegały na ułatwieniu pracy prowadzonej przy użyciu hebla introligatorskiego. Jednym z rozwiązań było skonstruowanie warsztatu do krojenia z dużą, płasko leżącą prasą belkową (french lying/finishing plough press). W konstrukcji Edwarda Cowpera z 1813 zębaty nóż (piła) przesuwał się tam i z powrotem wcinając się stopniowo w stos papieru. Urządzenie zbudowane przez francuza Thirault w 1837 oraz konstrukcja Guillaume Massiquota z 1844 i 1852 miały nieruchomy nóż. Analogiczna maszyna Richarda Hartmanna z 1852 miała nóż zamocowany w górnej poprzeczce, a krojenie odbywało się poprzez podnoszenie w górę stołu, na którym leżała książka. Pomysł George'a Wilsona z 1840 polegał na zamocowaniu noża do ukośnie ustawionej ramy. Maszynę która sprawdziła się w działaniu zbudował Karl Krause w 1858. W 1851 August Fomm skonstruował krajarkę z dwoma dźwigniami.
W późniejszym czasie skonstruowano gilotynę obcinającą blok książki z trzech stron - trójnóż.
Zasada działania
Stos arkuszy lub blok książki jest ułożony na stole, z tyłu za nożem. Dokładna pozycja jest regulowana za pomocą umieszczonego z tyłu za nożem, równoległego do niego, przesuwanego marginesu, oraz belki bocznej ustawiona pod kątem prostym w stosunku do noża. Obcinany materiał jest przyciskany opuszczaną belką. Spadający z góry długi nóż (od 70 cm nawet do 250 cm), poruszający się ruchem ukośnym przecina kolejne warstwy stosu. W stole pod nożem znajduje się szpara, w którą wkładana jest drewniana lun plastikowa szpalta; nóż po przecięciu użytku wchodzi w szpaltę, a następnie powraca do góry. W najpopularniejszym typie krajarek praca noża była napędzana kołem zamachowym, w małych maszynach dźwignią (tzw. heblówka), w nowszych konstrukcjach - silnikiem elektrycznym.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Trójnóż
Maszyny introligatorskie
Obcinanie krawędzi
Grafika
Gilotyna ze stałym nożem, ok. 1820. Drzeworyt George Baxter
Gilotyna z kołem napędowym
Heblówka
Przypisy
- E.P. Biesalski, Die Mechaniesierung der Deutschen Buchbinderei 1850-1900, Frankfurt am Main 1991, s. 19-22.
- Gesammt-Catalog von Maschinen für die gesammte Papierindustrie Karl Krause. Maschinenfabrik. Leipzig (1899), s. 33-88, (online) https://bildsuche.digitale-sammlungen.de/index.html?c=viewer&l=de&bandnummer=bsb00076753&pimage=00001&v=&nav=
Autor: E.P.
