Papier

Papier

Spilśniona na sicie masa włóknista pochodzenia organicznego o gramaturze od 28 do 200 g/m². Wytwarzany poprzez ułożenie na sicie włókien, po uformowaniu masy na sicie jest odwadniany, prasowany, suszony i gładzony. Papier jest wytwarzany w formie arkuszy lub wstęgi nawijanej w zwoje.

Surowcem do wytwarzania papieru jest celuloza uzyskana z drewna w procesie rozwłókniania mechanicznego (ścier drzewny) lub z innych włókien roślinnych (słoma, trzcina, bawełna, len, konopie, bambus) otrzymana w procesie rozwłókniania chemicznego. Zastosowanie ma też makulatura. Oprócz włókien organicznych w skład papieru wchodzą wypełniacze organiczne: np. skrobia ziemniaczana i wypełniacze nieorganiczne – mineralne: kaolin, talk, gips, kreda oraz niekiedy substancje chemiczne typu hydrosulfit oraz barwniki.

Historia

Papier został wynaleziony w Chinach na początku naszej ery, był wytwarzany ze szmat jedwabnych i lnianych. Po bitwie nad rzeką Tałas w 751 r. Arabowie wzięli do niewoli chińskich papierników, od których przejęli technologię sporządzania papieru. Najstarszą europejską wytwórnią papieru jest papiernia w Fabriano (we Włoszech) założona w 1268 roku.

Papier sporządzano ze szmat, które rozdrabniano mechanicznie przy pomocy ubijarek (stęp). Masę papierniczą ręcznie czerpano z kadzi sitem, a następnie odciskano i suszono. Następnie papier zaklejano klejem pochodzenia zwierzęcego (żelatyna). Dla identyfikacji wytwórcy na sicie naszywano znak, który w papierze odzwierciedlał się jako znak wodny (filigran).

Proces produkcji papieru uległ przyspieszeniu po wprowadzeniu około 1670 roku nowej maszyny tzw. „Holendra”. Maszyna umożliwiała mielenie surowca do postaci pulpy za pomocą noży umieszczonych w kadzi. W 1799 Nicholas-Louis Robert opatentował maszynę papierniczą, która w miejsce ręcznego czerpania pojedynczych arkuszy wytwarzała ciągłą wstęgę papieru. Po kolejnych ulepszeniach, w l. 20. XIX w. rozpoczęto przemysłową produkcję papieru.

Odpowiedzią na brak surowców było zastosowanie przez Friedricha Gottloba Kellera w 1844 r. celulozy uzyskanej przez mechaniczne starcie drewna oraz chemiczna przeróbka drewna opracowana w 1854 r. przez Ch. Watta i H. Burgessa. W tej metodzie włókna gotowano z chemikaliami w wielkich zbiornikach pod ciśnieniem. W 1867 r. Heinrich Voelter i Johann Matthäus Voith przedstawili na wystawie w Paryżu urządzenie do produkcji papieru maszynowego z celulozy. Od tego czasu produkcja papieru stała się masowa.

Papier w introligatorstwie

Papier jest podstawowym materiałem introligatorskim. Począwszy od epoki nowożytnej niemal wszystkie książki i czasopisma są drukowane na papierze, także wyroby galanteryjne, takie jak zeszyty, notesy i bloki są wykonane z papieru.

Papier jest wykorzystywany na elementy dodawane przez introligatorów, zwłaszcza na wyklejki i karty ochronne, obłóczki i obwoluty oraz cienkie okładki broszurowe. Z papieru wykonywane są także elementy pomocnicze, takie jak falce (paski wzmacniające), paski naklejane na grzbiet, woreczki, kontry.

Na wyklejki i karty ochronne stosowane są papiery drukowe, papiery szlachetne, żeberkowe lub bez żeberek, papiery ręcznie czerpane. Mają one naturalną barwę, zwykle zbliżoną do barwy papieru w bloku książki lub są od niego ciemniejsze, stosowane są także papiery barwne i dekorowane.

Papier przeznaczony na obleczenie okładki zwykle jest dekorowany lub zadrukowany. Dla zabezpieczenia przed ścieraniem bywa woskowany, lakierowany albo laminowany. Produkowane są także papiery z mieszaniny włókien celulozowych oraz syntetycznych : polioctanowych, polimetakrylowych, poliamidowych, poliestrowych.

Papiery ręcznie czerpane mają chaotycznie ułożone włókna, natomiast podczas produkcji papieru na długim sicie maszynowym włókna celulozy układają się wzdłuż biegu sita. W konsekwencji papiery maszynowe są mocniejsze wzdłuż kierunku produkcji. Jednak po zwilżeniu rozciągają się w kierunku poprzecznym do długości, dlatego, by uniknąć zmarszczek rozciągniętego papieru, w oprawie zaleca się dopasowywać kierunek papieru (tj. wzdłuż włókien) do wysokości książki.

Papiery były także używane do oklejania różnych przedmiotów galanteryjnych (np. pudełka, futerały), zarówno z wierzchu jak i od środka.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Materiały obleczeniowe opraw
Całopapierowe oprawy
Papiery dekoracyjne

Grafika

• 

  Obrazek 1

Przypisy

1. Mała historia papieru, http://historiapapieru.yum.pl/sitemap.html
2. R. Szczęsny, Materiałoznawstwo introligatorskie, Warszawa 1983, s. 21-26, 29-33.

---

Autor: E.P.