Płótna introligatorskie
Spis treści
Płótna introligatorskie
Występujący na początku XIX wieku skokowy przyrost ilości wydawanych książek, będący skutkiem wynalezienia i zastosowania maszyny papierniczej oraz pospiesznej maszyny drukarskiej spotęgował braki materiałów introligatorskich. Poszukiwanie tańszego i łatwiej dostępnego surowca doprowadziło do opracowania w 1825 roku przez Anglika Archibalda Leightona technologii sporządzania płótna introligatorskiego, tzw. kalika, przeznaczonego specjalnie na oprawy książek . Kaliko jest tkaniną bawełnianą, na którą nałożono apreturę z krochmalu, parafiny bądź gliceryny, zmieszaną z barwnikiem . Apretura nadawała sztywność, wzmacniała strukturę, czyniła płótno podatnym na wytłaczanie oraz złocenie. Powierzchnię zwykle tłoczono w gorących kalandrach, nadając płótnu fakturę groszkowaną, prążkowana, jedwabnej mory bądź jeszcze inne, upodobniając jego wygląd do szlachetniejszych materiałów pokryciowych. Wytrzymałość płótna angielskiego była dość ograniczona, apretura wykruszała się w miejscach narażonych na wyginanie i uderzanie (zwłaszcza w przegubach i na rogach) odsłaniając surowe płótno, a co gorsza, ulegając przerwaniom. Introligatorzy narzekali na niską jakość i trwałość płócien. Obok kalika produkowano szereg innych tkanin z wykończeniem specjalnym dla potrzeb introligatorskich. Nieco mocniejsze były płótna o nazwach gradel lub kanafas, utkane gęściej i z nieco grubszej przędzy oraz moleskin – płótno gęste, nie apreturowane, z wyczesanym, włochatym spodem. Wśród płócien wyróżniała się ekruda, płótno o naturalnym wyglądzie, apreturowane od spodniej strony, słabo jednak przyjmujące złocenia i tłoczenia folią. Produkowano także apreturowane płótno lniane o dużej wytrzymałości, tzw. buckram. Materiały zwane sztuczną skórą: libroid, dermatoid, lederyna cechowały się dużą wytrzymałością, odpornością na ścieranie i zabrudzenia; prawdopodobnie efekty te uzyskano dzięki powleczeniu powierzchni tworzywami sztucznymi. Nazwa kaliko wywodzi się od indyjskiej Kalkuty, skąd dostarczano bawełnianego surowca; materiał ten nazywano także płótnem angielskim, gdyż przez długi czas wytwarzano go wyłącznie w Anglii.
Zobacz też
Grafika
Ząb oraz agat płaski
Przypisy
- A. Krupp, Bookcloth in England and America, 1823-50, New Castle 2008.
Autor: E.P.
