Passe-partout
Spis treści
Passe-partout
(niem. Passepartout)
Nazwa pochodzenia francuskiego, oznaczająca sposób oprawy luźnych grafik i fotografii polegający na nadaniu im kartonowej ramki.
Całość oprawy składa się z dwóch, połączonych zawiasem (falcem) arkuszy, z których spodni stanowi tzw. "plecki" i na nim zamontowany jest obiekt, zaś wierzchni ma wycięte okienko, w którego świetle widoczna jest grafika. Okienko jest nieco mniejsze niż grafika i przykrywa brzegi papieru. Okienko ma zwykle kształt prostokątny, choć wykonywano także formy zwieńczone łukiem, owalne lub wycinano nieregularne krawędzie.
Passe-partout ma funkcję ochronną, zabezpieczając grafikę przez podarciem, zagięciem, a także starciem powierzchni. Czasami passe-partout dodatkowo dekorowano, najbardziej typowym rodzajem dekoracji jest liniowa złota ramka obwodząca okienko, czasem na passe-partout wykonywano tłoczenia, złocenia, nadruki lub też karty pokrywano jedwabnymi lub bawełnianymi tkaninami. Passe-partout waz z obrazkiem może być dodatkowo umieszczone w oszklonej ramce.
Passe-partout wyparło stosowane wcześniej, naklejanie rycin na kartonach. Jego początki miały miejsce w Anglii. W 1825 roku w Anglii Wiliam Cole zaczął sprzedaż litografowanych kart, początkowo miały one zaznaczony kształt do samodzielnego wycinania, później sprzedawano je z wyciętymi okienkami. Sposób montowania grafik w passe-partout po raz pierwszy został zastosowany przez Williama May Scotta w British Museum około połowy XIX wieku. Jego oprawy składały się z dwóch części – podkładki i sklejonej z nią całą powierzchnią nakładki z wyciętym okienkiem.
Najprostszym rodzajem passe-partout jest arkusz papieru lub kartonu, często barwnego lub z dekoracyjną fakturą, w którym wycięto okienko.
Passe-partout występuje w trzech charakterystycznych odmianach: francuskiej, angielskiej i wiedeńskiej.
Passe-partout angielskie
Passe-partout wiedeńskie
Passe-partout francuskie
Album fotograficzny z passe-partout
Najwcześniejsze albumy przeznaczone na fotografie, tzw. klasyczne, wytwarzane od ok. 1860 roku były zbudowane z kart z passe-partout.
Karty były wykonane z grubej tektury, wycięto w niej okienka o wielkości dopasowanej do rozmiarów fotografii formatowych i naklejono papier wierzchni z okienkami przykrywający brzegi tekturek zdjęć. Okienka czasem miały zaokrąglone narożniki lub kształty odmienne od prostokątnych, bywały przyozdabiane tłoczeniem lub złoceniem. Posiadały szczeliny pozwalające na wsunięcie fotografii.
Zobacz też
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- I. Zając, Historia zabytkowych albumów do fotografii, praca doktorska, Warszawa 2010, s. 68-69, 74, 100, 164
- J. Kosek, Konserwatorskie oprawianie grafiki w Muzeum Brytyjskim w Londynie, w: Zbiory biblioteczne, muzealne i archiwalne –badania i konserwacja, Toruń 2008, s. 140-142
- K. Garczewska-Semka , Problem montażu kolekcjonerskiego rysunków na przykładzie kolekcji rodziny Potockich z Wilanowa - aspekty technologiczne i konserwatorskie. Praca doktorska, Warszawa 2018, s. 130.
Autor: E.P.
