Tektura
Spis treści
Tektura
(ang. paperboard; niem. Pappe)
Wytwór papierniczy o gramaturze powyżej 320 g/m².
Tektura klejona i prasowana
Tektura wytwarzana metodą rzemieślniczą, produkowana ręcznie. Do niedawna (l. 50. XX w.) tekturę definiowano jako "bardzo gruby, sklejony kilkakrotnie i sprasowany papier" (Słownik wyrazów obcych, PIW, W-wa 1954, s. 718 i in.). Tak rozumiana tektura pochodzi z krajów Orientu, gdzie już w średniowieczu stosowaną ją na okładki. Introligatorzy europejscy początkowo, co najmniej od XV w. sami sporządzali sobie tekturę, a raczej papierową sklejkę z arkuszy niepotrzebnej makulatury (właść. kompaturka lub kompatywka). Produkcja Tektury odbywała się zatem w obrębie warsztatu introligatorskiego i długo nie przenosiła się do papierni, a gdy się to dokonało, to nie zaprzestano jej produkcji w introligatorniach. Ta dwutorowość zapoczątkowana w XVI/XVII w. dotrwała do 1. poł. XX w.
Tektura czerpana lub formowana
Tektura wytwarzana metodą rzemieślniczą, produkowana ręcznie. Tekturnictwo, choć związane z papiernictwem wykazuje wyraźne odrębności. Różnice między papierem a tekturą wytwarzanymi metodą ręcznego czerpania tkwią w szeregu elementów: składzie surowców wyjściowych, procesie mielenia mas, konstrukcji sit, ilości arkuszy układanych pomiędzy suknami przy odwadnianiu. Ten rodzaj tektur, najpóźniej wprowadzony, opierał się na najgorszych jakościowo surowcach włóknistych oraz zawierał do 25% wypełniaczy mineralnych (glina, kreda). Formy czerpalne były skonstruowane w sposób umożliwiający zatrzymanie i utworzenie wystarczająco grubej warstwy. Odmienny był także sposób odwadniania i suszenia uniemożliwiający "łamanie" się arkuszy.
Tektura jest wytwarzana w papierni przez osadzanie na sicie włókien celulozowych, ma postać wstęgi lub arkuszy. Tektura jest wytwarzana z tanich, niskogatunkowych surowców, przede wszystkim ścieru drzewnego, makulatury, szmat, słomy, także innych surowców włóknistych i dodatków, m.in. włókien zwierzęcych (zmielona skóra, okrywa włosowa, odpady jedwabne). Tektura jest tworzywem wielowarstwowym, poszczególne warstwy mogą mieć różny skład.
- Do prac introligatorskich wykorzystywana jest tektura lita, brązowa lub szara o grubości 0,5-3 mm, wykonana głównie z makulatury (ang. binder's board, niem. Buchbinderdeckel).
- Do wykonywania passe-partout z widoczną głęboką fazą używana jest tektura biała, wykonana z brązowego ścieru drzewnego, a także o różnym składzie.
- Do wyrobu opakowań wykorzystywana jest tektura falista (ang. corrugated board, corrugated fibreboard, niem. Wellpappe).
Zamiast gramatury częściej używa się grubości tektury wyrażonej w milimetrach. W przeszłości istniał odrębny sposób oznaczania rodzaju tektury. Była nią liczba arkuszy formatu B1, które składały się na 25-kilogramową paczkę, tj. od 15 sztuk (tektura ciężka) do 60 (tektura lekka).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Kompaturka
Preszpan
Makulatura w oprawach
Okładzinówka
Przypisy
- Sarnecki K., Z dziejów wytwarzania tektury, w: Przegląd papierniczy 1976, s. 472 - .
- Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986, s. 284-287.
- Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 12-15.
Autor: E.P., M.P.B.
