Bazy opraw
Spis treści
Bazy opraw
(ang. bookbinding database, niem. Einbanddatenbank)
Źródłem dla badań oprawoznawczych, zapoczątkowanych w końcu XIX w. były same oprawy, opracowywane z autopsji, odrysy ołówkowe tłoczeń na okładkach, fotografie egzemplarzy, a wreszcie katalogi i wydawnictwa albumowe z reprodukcjami opraw. W dobie cyfrowej dołączyły do nich kolekcje cyfrowe, głównie bazy opraw, ale także biblioteki cyfrowe czy wirtualne wystawy i ich katalogi. Nie zostały dotychczas wypracowane żadne standardy oprogramowania ani budowy rekordu, twórcy tych kolekcji samodzielnie wypracowują sposoby prezentacji i opisu opraw. Z tego względu bazy są różnorodne, zarówno pod względem zawartości jak i sposobu eksponowania materiału. Większość baz prowadzona jest przez biblioteki, które prezentują w nich własne zbiory. Niektóre kolekcje powstały jako wirtualna wersja organizowanych niegdyś wystaw i w tej wersji pozostały w internecie. Obserwowalny jest niepewny los bytów cyfrowych: niektóre bazy utraciły programistyczne wsparcie i zostały uszczuplone o funkcjonalność i ilustracje (Biblioteca Ricardiana, The Bibliograpfical Society of America, Universitäts- und Stadtbibliothek, Kolonia) stając się samymi tylko dokumentami tekstowymi, inne znikły ze swych adresów sieciowych, albo zostały przeniesione na inne serwery, albo zupełnie zlikwidowane.
Bazy opraw mają różną zawartość: niektóre zawierają znaczną liczbę opraw ze zbiorów rodzimej biblioteki, włączane bez większych ograniczeń, inne są ograniczone do niewielkiej ilości obiektów, dobranych pod względem artystycznym lub historycznym. W wielu bazach dominują oprawy dawne, inne, przeciwnie, dedykowane są oprawom wydawniczym XIX-XX w.
Największą, a zarazem najstarszą bazą jest baza opraw Biblioteki Brytyjskiej (Database of Bookbindings British Library). Korzystanie z niej umożliwia wyszukiwanie zaawansowane z długimi listami terminów do wyboru. Jednak za przemyślaną mechaniką i ilością rekordów nie nadąża jakość ilustracji ani opisów.
Przeciwieństwo stanowią bazy, oparte na dorobku badawczym wielkich oprawoznawców, cechujące się eksperckimi opisami i poparte bibliografią. Należy do nich baza opraw Francuskiej Biblioteki Narodowej (reliures.bnf.fr) prezentująca ograniczoną liczbę wybranych cimeliów, szczegółowo opracowanych przez Jeana Toulet i zilustrowanych wieloma ujęciami. Baza opraw ślepotłoczonych XII-XVIII w. Biblioteki Sainte-Genevieve, została oparta na wieloletnich badaniach Denise Gida, baza Biblioteki Angelo Mai w Bergamo była prowadzona przez Federica Macchi, baza Królewskiej Biblioteki Holandii przez Jana Storm van Leeuwen, natomiast baza niemiecka zawiera przerysy ołówkowe zebrane przez Ilse Schunke, Paula Schwenke, Ernsta Kyrissa i innych niemieckich badaczy.
Bazy opraw
- The British Library , Londyn, Wielka Brytania, DATABASE OF BOOKBINDINGS, utworzona w 1999, zawiera wiele tysięcy opraw XII-XXI w.;
- Bibliothèque Sainte-Geneviève, Paryż, Francja, RELIURES ESTAMPEES A FROID (12e - 18e siècles), utworzona w 2006, ok. 400 opraw;
- Bibliothèque Nationale de France, Paryż, Francja, RELIURES, 200 opraw artystycznych, XVI-XIX w.;
- Biblioteca Real, Madryt, Hiszpania, 1200 opraw XV-XXI w.;
- University of Oxford. Bodleian Library, Wielka Brytania, LUNA, utworzona w 2009, 290 opraw;
- Folger Shakespeare Library, Waszyngton, USA, utworzona w 2012, 3600 opraw XII-XXI w.;
- The Morgan Library & Museum, Nowy Jork, USA, 150 opraw inkunabułów;
- University of Glasgow, Wielka Brytania, BRITISH BOOKBINDINGS: 16TH - 19TH CENTURY, utworzona w 1999;
- Civica Biblioteca Angelo Mai, Bergamo, Włochy, LEGATURE DI PREGIO, 320 opraw XV-XX w.]]
- Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan, Włochy, 120 opraw XV-XVI w., pozostałość po wystawie z 2002;
- Koninklijke Bibliotheek, Haga, Holandia, 1000 obiektów, XII-XXI w.;
- Kungliga Biblioteket, Sztokholm, Szwecja, 50 obiektów, XIII-XX w.;
- University Library Uppsala i Lund, Szwecja, PROBOK, 790 opraw, XV-XIX w., utworzona w 2012,
- Det Kongelige Bibliotek, Kopenhaga, Dania, DANSKE BOGBIND I DET KONGELIGE BIBLIOTEK, utworzona w 2003, 50 obiektów, XVI-XX w.;
- digital.nls.uk/bookbinding/, Edinburgh, Wielka Brytania, SCOTTISH DECORATIVE BOOKBINDING, 80 opraw XVII - pocz. XIX w.;
- http://libweb5.princeton.edu/visual_materials/hb/hb.html, USA, HAND BOOKBINDINGS FROM SPECIAL COLLECTIONS, pozostałość po wystawie z 2004, ok. 200 obiektów;
- http://scholar.library.miami.edu/bound/index.html, USA, BOUND TO PLEASE: AN EXHIBITION OF FINE LEATHER BINDINGS, pozostałość po wystawie z 2010;
- http://bindings.lib.ua.edu/index.html, USA, PUBLISHERS BINDINGS ONLINE 1815-1930: THE ART OF BOOKS, utworzona w 2003, ok. 6000 opraw;
- https://exhibitions.cul.columbia.edu/exhibits/show/bindings, USA, JUDGING A BOOK BY ITS COVER: GOLD-STAMPED PUBLISHERS' BINDINGS OF THE 19TH CENTURY, pozostałość po wystawie z 1997-1998, 250 opraw;
- https://digital.librarycompany.org/islandora/object/Islandora%3ACLTH1, USA, DATABASE OF 19TH CENTURY CLOTH BINDINGS, utworzona w 2012, ok. 3700 opraw;
- armorial.library.utoronto.ca, Kanada, Towarzystwo Bibliograficzne, Londyn, BRITISH ARMORIAL BINDINGS, utworzona w 2012, 3300 superekslibrisów herbowych.
- https://einbandforschung.gbv.de/Hauptseite, wspólna platforma bibliotek niemieckich i holenderskich z bazami opraw wydawniczych Staatsbibliothek zu Berlin - Stiftung Preußischer Kulturbesitz, Universitätsbibliothek Freie Universität Berlin, Radboud Universiteit Nijmegen, Universiteitsbibliotheek Tilburg University, oraz EINBANDDATENBANK, 18 000 przerysów ołówkowych tłoków introligatorskich XV-XVI w., utworzona w 2002;
Zobacz też
Przypisy
- Pokorzyńska E., Kolekcje cyfrowe opraw zabytkowych, w: Oblicza przestrzeni informacyjnej w dobie Web 2.0, red. K. Domańska, E. Głowacka, P. Marzec, Bydgoszcz 2016, s. 220-231.
Autor: E.P.
