Zakładka

Spis treści

1 Zakładka
- 1.1 Zakładki ksiąg liturgicznych
- 1.2 Rejestr introligatorski
2 Zobacz też
3 Grafika
4 Przypisy

Zakładka

(tenaculum) (ang. book-mark/bookmark, bookmarker, fr. signet, niem. Lesezeichen, Buchzeichen, Lesebandchen, wł. segnalibro)

Bawełniana lub jedwabna tasiemka lub wstążka przyklejona u góry grzbietu bloku książki (w główce), pod kapitałką, o długości przekraczającej przekątną bloku, służąca do zaznaczania czytanego miejsca. W zakładki były zaopatrzone książki beletrystyczne, poezje, nuty (il. 1). Odrębne od książki są zakładki kartonowe, zwykle zaopatrzone w treści reklamowe lub promocyjne, oraz zakładki wykonywane amatorsko.

Zakładki ksiąg liturgicznych

Księgi liturgiczne oraz brewiarze mają kilka zakładek (il. 2), ważną rolę odgrywały one zwłaszcza w mszałach oznaczając miejsca różnych części stałych mszy, otwieranych podczas nabożeństwa (il. 3 - 5). W kodeksach średniowiecznych miewały postać rodzaju listwy mocowanej, bądź nie do górnej kapitałki, od której odchodziło kilka paseczków z tkaniny, kolorowych wstążek lub rzemiennych sięgających za dolną krawędź kodeksu i niekiedy obciążonych ołowianymi ciężarkami (il. 6 - 9).

Rejestr introligatorski

(ang. index tabs, thumb index, fr. muserelle, patte, signet de gouttière, niem. Kavalier, wł. cavaliere)

Wystające na przedniej krawędzi bloku książki schodkowo umieszczone znaczniki, rodzaj uchwytu, zwykle z paseczka skóry, pergaminu lub papieru (il. 10), niekiedy w formie małych węzełków (il. 11). Używane od średniowiecza po dzień dzisiejszy, nie tylko w księgach liturgicznych, ale także np. w księgach adresowych.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Skorowidz

Grafika

il. 1.Zakładka z jedwabnej tasiemki (fot. E. Pokorzyńska)
il. 2.Kolorowe zakładki w XIX-wiecznym Breviarium Romanum (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 3. Zakładka w Ewangeliarzu cyrylickim, wyd. 1575, tzw. „pierwsza” drukarnia Mamoniczów w Wilnie, właść. Biblioteka PAN w Kórniku, sygn. Cim. F. 4286 (fot. R. Białkowski)
il. 4. Zakładka w Ewangeliarzu cyrylickim, wyd. 1575, tzw. „pierwsza” drukarnia Mamoniczów w Wilnie, właść. Biblioteka PAN w Kórniku, sygn. Cim. F. 4286 (fot. R. Białkowski)
il. 5. Zakładka w Ewangeliarzu cyrylickim, wyd. 1575, tzw. „pierwsza” drukarnia Mamoniczów w Wilnie, właść. Biblioteka PAN w Kórniku, sygn. Cim. F. 4286 (fot. R. Białkowski)
il. 6. Zakładka w Antyfonarzu Toruńskim (t. II), 1624 r., rękopis, wyk. Dorota Łążeńska, właść. Opactwo Sióstr benedyktynek w Żarnowcu (fot. G. Nehring)
il. 7. Zakładka w Biblia Sacra/Vulgate editionis/autorit ate sixti v. et Clementis VIII[...], 1749 r. (fot. G. Nehring)
il. 8. Zakładka składająca się z ozdobnej listwy i wielokolorowych wstążek; właść. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 9. Zakładka składająca się z ozdobnej listwy i wielokolorowych wstążek; właść. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 10. Dwa tenacula widoczne na przedniej krawędzi bloku książki; stary druk „Missale Speciale…”, wyd. 1546 r., właść. Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie (fot. A. Dymarek)
il. 11. Tenaculum w formie małego węzełka widoczne na przedniej krawędzi bloku książki; Biblioteka Diecezjalna w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 12. Przykład kodeksu zawierającego kolorowe bawełniane zakładki i z takiej samej tasiemki wykonane tenacula; Biblioteka sióstr benedyktynek w Żarnowcu. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)