Abrewiatury

Spis treści

1 Abrewiatury
2 Zobacz też
3 Grafika
4 Przypisy

Abrewiatury

(ang. scribal abreviations, sigla; fr. abréviations)

Skrócenia wyrazów spowodowane oszczędnością miejsca i czasu. Ze względu na formę skrócenia wyróżnia się suspencję (pozostawienie początkowych liter wyrazu) z jej skrajną formą – syglą (łac. siglum, pozostawienie pierwszej litery wyrazu) oraz kontrakcję (pozostawienie początku i końca wyrazu). Szczególną formą a-y jest też ligatura (połączenie sąsiadujących liter wyrazu w monogramatyczną całość). W introligatorstwie a-y stosowano powszechnie od średniowiecza do XIX w., a w przypadku opraw rzemieślniczych do dziś. Najwcześniejsze przykłady a-r wiążą się z inskrypcjami towarzyszącymi scenom biblijnym i wizerunkom świętych postaci na plakietach z kości słoniowej oraz złotniczych elementach opraw ksiąg liturgicznych. W gotyku, obok szczególnie częstych akronimów lub ligatur „ihs”, spopularyzowaniu uległy tłoki w formie banderoli ze skróconym imieniem i/lub nazwiskiem introligatora. A-y spotyka się też w obrębie dekoracji opraw nacinanych, na dookolnych inskrypcjach plakiet oraz mosiężnych okuciach i zapięciach. Rozpowszechnienie a-r nastąpiło w renesansie, zrazu w tytułach dzieł oraz imionach i nazwiskach ich autorów na okładzinach opraw włoskich (od przełomu XV-XVI w.). Niemal standardowym rozwiązaniem stały się zaś na oprawach radełkowych XVI-pocz. XVII w. (wyciskane z tłoków literniczych tytuły dzieł, imiona i nazwiska autorów, superekslibrisy napisowe oraz sygle i suspencje w superekslibrisach herbowych, napisy w prostokątnych plakietach, owalnych medalionach oraz superekslibrisach właściwych, podpisy pod wizerunkami i portretami na radełkach). Od XVII w. spotykane głównie w napisach na niewielkich powierzchniach szyldzików. Formę sygli (często pod koroną rangową) mają superekslibrisy inicjałowe, popularne w XIX w.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Inskrypcja
Monogram
Superekslibris
Szyldzik

Grafika

Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, pocz. XVII w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Abrewiatury w superekslibrisie napisowym na oprawie renesansowej, Toruń, 2 poł. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska w Toruniu, fot. A. Wagner
Abrewiatury w superekslibrisie na polskiej oprawie, XVII w.,BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Abrewiatury w inskrypcji wokół medalionowego wizerunku Chrystusa Salwatora na polskiej oprawie z 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Abrewiatury w inskrypcji pod portretem Zygmunta Augusta na radełku jagiellońskim, 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner