Emblemat
Spis treści
Emblemat (emblem)
(ang. emblem)
Znak słowno-obrazowy składający się z sentencji (lemma, motto), obrazu (stemma, ikon, imago) i wierszowanego objaśnienia (epigram). E-y znane są od antyku, jednak upowszechnieniu uległy w renesansie i baroku jako elitarna w swym intelektualizmie dziedzina humanistyki. W jej ramach wytworzył się skomplikowany system kodów symbolicznych, stymulowany m.in. licznymi w XVI-XVII w., ilustrowanymi wydawnictwami emblematycznymi. Zawarte w nich motywy alegoryczno-symboliczne przeniknęły do sztuk plastycznych, w tym zdobnictwa opraw książkowych. Najczęściej jednak trójelementowa struktura e. ulegała w nim redukcji do samego obrazu lub obrazu z sentencją (impresa). Przykładów takich kompozycji, pełniące funkcje znaku własnościowego księgi, dostarcza renesansowe introligatorstwo Italii i krajów zaalpejskich. Na gruncie Polskim najbardziej znane przykłady adaptacji e. jako elementu superekslibrisu wiążą się z bibliofilami krakowskimi XVI-pocz. XVII w. (Jan Leopolita młodszy, Stanisław Marenius, Jan Muscenius, Jan Brożek i in.).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Gmerk
Herb
Impresa
Grafika
Oprawa wenecka z emblematami, XVI w., wg J. L. Checa Cremades 2003, il. 18
Emblemat na prawdopodobnie rzymskiej oprawie renesansowej, 1 poł. XVI w., Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan
Emblemat w superekslibrisie Marcina Gliciusa z Pilzna, 1562 r.
Emblemat w superekslibrisie Jana Leopolity młodszego, 1557 r.
Przypisy
- Piekarski 1927, s. 124-128;
- Fürstenberg, De Marinis 1966, s. 162-163;
- Kozakiewicz 1996, s. 101-102;
- Hobson 1999, s. 119-121, 123-125, 138 i in.;
- Wagner 2016, s. 222-224, 355-356;
- Czapnik 2017, s. 147-166.
Autor: A.W.
