Płótna introligatorskie
Spis treści
Płótna introligatorskie
Surowce włókiennicze o wykończeniu specyficznym dla potrzeb prac introligatorskich. Najczęściej są to bawełniane tkaniny o splocie płóciennym powleczone apreturą. Choć w introligatorstwie zawsze wykorzystywano różnego rodzaju tkaniny, to opracowanie specjalnego płótna wiąże się z rozwojem, na pocz. XIX w. rynku wydawniczego i oprawy nakładowej. Poszukiwanie tańszego od skóry i łatwiej dostępnego surowca doprowadziło do opracowania technologii w 1825 roku przez Anglika Archibalda Leightona. Nosiło ono nazwę płótna angielskiego lub kaliko; nazwa wywodzi się od indyjskiej Kalkuty, skąd dostarczano bawełnianego surowca, przez długi czas kaliko wytwarzano wyłącznie w Anglii skąd importowano do innych krajów. Płótno było poddane wytłaczani i otrzymywało fakturę, upodobniającą je do skóry; można sądzić że pierwotnie było traktowane jak jej erzatz.
Z czasem opracowano szereg różnych płócien, stosowanych na oprawy książek. Niektóre z nich pokrywano masami z tworzyw sztucznych i wytłaczano we wzory imitujące skórę, stąd są klasyfikowane jak sztuczna skóra a nie płótno.
Kaliko
Kaliko jest tkaniną bawełnianą, na którą nałożono apreturę z krochmalu, parafiny bądź gliceryny, zmieszaną z barwnikiem . Apretura nadawała sztywność, wzmacniała strukturę, czyniła płótno podatnym na wytłaczanie oraz złocenie. Powierzchnię zwykle tłoczono w gorących kalandrach, nadając płótnu fakturę groszkowaną, prążkowana, jedwabnej mory bądź jeszcze inne, upodobniając jego wygląd do szlachetniejszych materiałów pokryciowych. Już w pierwszych dwudziestu latach produkowano płótna w setkach faktur.
Wytrzymałość płótna angielskiego była dość ograniczona, apretura wykruszała się w miejscach narażonych na wyginanie i uderzanie (zwłaszcza w przegubach i na rogach) odsłaniając surowe płótno, a co gorsza, ulegając przerwaniom. Introligatorzy narzekali na niską jakość i trwałość płócien.
Ekruda
Ekrudę produkuje się z włókien bawełnianych lub z dodatkiem włókien sztucznych - wiskozowych. Tkanina jest powlekana po lewej stronie wodną pastą skrobiową, która zakleja przestrzenie między nitkami i usztywnia płótno. Tkanina jest barwiona na różne kolory, zachowuje widoczny splot płótna.
Produkuje się także ekrudę podklejaną papierem o niskiej gramaturze (kaszerowaną). Przeznaczona jest głównie do maszynowego wykonywania okładek, gdyż po naniesieniu kleju rozpuszczanego w wodzie papier dość szybko odkleja się od płótna.
Gradel
Kanafas
Granitol
Moleskin
Płótno lniane
Obok kalika produkowano szereg innych tkanin z wykończeniem specjalnym dla potrzeb introligatorskich. Nieco mocniejsze były płótna o nazwach gradel lub kanafas, utkane gęściej i z nieco grubszej przędzy oraz moleskin – płótno gęste, nie apreturowane, z wyczesanym, włochatym spodem. Wśród płócien wyróżniała się ekruda, płótno o naturalnym wyglądzie, apreturowane od spodniej strony, słabo jednak przyjmujące złocenia i tłoczenia folią. Produkowano także apreturowane płótno lniane o dużej wytrzymałości, tzw. buckram. Materiały zwane sztuczną skórą: libroid, dermatoid, lederyna cechowały się dużą wytrzymałością, odpornością na ścieranie i zabrudzenia; prawdopodobnie efekty te uzyskano dzięki powleczeniu powierzchni tworzywami sztucznymi.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Materiały obleczeniowe opraw
Sztuczna skóra
Grafika
Wzorzyste kaliko
Przypisy
- A. Krupp, Bookcloth in England and America, 1823-50, New Castle 2008.
Autor: E.P.
