Bibliofilskie oprawy
Spis treści
Bibliofilskie oprawy
Pojęcie oprawy bibliofilskiej wynika z pojęcia bibliofilstwa: oprawa bibliofilska to oprawa należąca lub przeznaczona dla bibliofila. Z tego względu na miano oprawy bibliofilskiej zasługuje oprawa ponad standartowa, luksusowa, o znacznej wartości artystycznej, rzemieślniczej a także kolekcjonerskiej.
Z punktu widzenia historyczno-kolekcjonerskiego oprawami bibliofilskimi są obiekty należące lub wykonane na zlecenie bibliofilów, zwłaszcza znanych i zasłużonych, np. oprawa grolierowska (Jeana Groliera), korwinowska (Matiasa Korwina), czy belwederska (Konstantego Pawłowicza Romanowa).
Z punktu widzenia techniki introligatorskiej, od oprawy bibliofilskiej oczekuje się zastosowania szlachetnych materiałów (skóry, pergaminu, tkanin jedwabnych, ozdobnych papierów, prawdziwego złota do tłoczeń), realizacji w nie uproszczonej technice (np. oprawa organiczna, francuska). W oprawach nowoczesnych dopuszczalne są rozwiązania kreatywne, zarówno w sferze materiałowej, technologicznej jak i zdobniczej (np. prace Edgarda Claesa wykonane z plexiglasu z dekoracją malowaną natryskowo).
Bibliofilska oprawa tymczasowa
Kształtowanie się wzorów bibliofilskiej oprawy tymczasowej sięga końca XVIII w. W różnych środowiskach wzorce te były nieco inne, stąd wyróżnia się kilka szczególnych jej odmian: broszurę angielską (Cartonnage à l'anglaise, Roxburghe Binding), Cartonnage à la Bradel, Legatura alla Bodoniana. Jej ideą było zaopatrzenie bibliofilskiej edycji w oprawy lekkie, oszczędne, z możliwie niewielką ingerencją introligatorską, tj. lekkim szyciem broszurowym i niezaklejaniem grzbietu, co umożliwiało łatwe usunięcie okładek w celu ponownego oprawienia, już na zlecenie konkretnego właściciela.
Roxburghe Binding
Rodzaj oprawy tymczasowej, w której blok został szyty nićmi bezzwięzowo lub na zwięzy, grzbiet nie przeklejony, górna krawędź bloku obcięta i złocona, blok zawieszony w sztywną okładkę z kartonowymi lub tekturowymi okładzinami obleczonymi w półskórek lub półpłótno i barwny, dekoracyjny papier. Pierwotnie ten typ oprawy był stosowany dla wydawnictw Roxburghe Club (pierwsze angielskie towarzystwo bibliofilskie), później został szeroko spopularyzowany. W Polsce propagował ją Bonawentura Lenart.
Legatura alla Bodoniana
(łac. Interim ligatura; ang. Bodoni-style [binding]; fr. reliure à la bodonienne)
Rodzaj tymczasowej oprawy, w której blok szyty jest nićmi bezzwięzowo lub na zwięzy, grzbiet nie przeklejony, krawędzie bloku nie obcięte, blok zawieszony w sztywną okładkę z kartonowymi okładzinami obleczonymi w całości papierem dekoracyjnym wytłaczanym. Nazwa pochodzi od nazwiska Giambattisty Bodoniego, parmeńskiego drukarza, który stosował ten rodzaj oprawy dla luksusowych druków wydawanych w swojej oficynie w XVIII w.
Bibliofilska oprawa oszczędnościowa
Wraz z upowszechnieniem bibliofilstwa w XIX-XX w. i rozrostem prywatnych kolekcji, należących do osób z wszystkich warstw społecznych pojawiła się potrzeba opracowania wzorca oprawy taniej oprawy bibliofilskiej, przeznaczonej zwłaszcza dla książek o mniejszych formatach i objętości. Oparto się na wzorcu oprawy tymczasowej. Zrezygnowano z kosztownych materiałów obleczeniowych na rzecz papierów dekorowanych, przenosząc uwagę na ochronną funkcję oprawy. Wymaga się starannego przygotowania wszystkich elementów (np. zamocowania luźnych tablic na falcach), zastosowania dobrych gatunkowo papierów na wyklejki i obleczenie, ręcznego zszycia na zwięzy, konstrukcji organicznej lub półorganicznej. Często oprawy bibliofilskie mają skórzane lub pergaminowe grzbiety i narożniki, złocone tytuły na grzbiecie i złocone lub barwione górne obcięcia kart.
W polskim piśmiennictwie ideę oszczędnościowej oprawy bibliofilskiej można znaleźć w tekstach Bonawentury Lenarta, Aleksandra Semkowicza i Zdzisława Dębickiego.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Całopapierowe oprawy
Tymczasowa oprawa
Bradel
Duńska oprawa milimetrowa
Aldyńsko-grolierowskie oprawy
Belwederskie oprawy
Przypisy
- B. Lenart, Piękna książka jako zespół czynników materialnych: papieru, czcionek, ilustracyj światłotlokowych, druku i oprawy, Wilno 1928.
- B. Lenart, Dzisiejsza "oprawa" i dobra oprawa, Warszawa 1928.
- A. Semkowicz, Oprawa książek, Kraków 1926.
- Z. Debicki, Książka i człowiek, Warszawa 1923, s. 105-111.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1715: Oprawa tymczasowa.
Autor: E.P.
