Szycie ściegiem obrzucającym

Szycie ściegiem obrzucającym

(szycie na okrętkę, nadszywanie) (ang. . oversewing, overcasting, whip stitching, niem. steppen, Überwendlingsheften) Jeden z najstarszych systemów szycia używanych do zszywania pojedynczych arkuszy, ręcznie lub maszynowo, ukośnie, z boku. W literaturze polskiej nazywany jest szyciem „na okrętkę”. Termin ten jest mylący, ponieważ to samo określenie stosuje się do szycia na zwięzy wypukłe, w którym nić podczas tworzenia szwu okrąża zwięz (szycie ściegiem na okrętkę). Stosowanie nawiązującego do technik krawieckich terminu „szycie obrzucające”, pozwala uniknąć niejasności. Często stosowany w oprawach książek bibliotecznych, wcześniej posiadających oprawę klejową, która uległa uszkodzeniu, lub w oprawie gazet, w których szycie tradycyjne (1 za 1) wystawia na ryzyko przecięcia grzbietów arkuszy kruchego papieru gazetowego. Zszywanie przebiega partiami, składającymi się z kilku kart. Igła wbijana jest pod skosem, tuż obok krawędzi kart. Wzdłuż całej składki następuje kilka takich ściegów, następnie przyszywana jest kolejna partia kart, z tymże igła wchodzi głębiej, zachodząc na karty z poprzedniej partii. Szycie na okrętkę może być także wzmocnione zwięzami, wówczas szycie odbywa się na szywnicy, a przeszywając kolejne wiązki kart nicią oplata się taśmę (sznurek) konstrukcyjną. Na grzbiecie uwidacznia się wzór krzyżujących się ukośnych ściegów, które zachodzą na siebie. Metoda szycia na okrętkę była popularna od końca XVIII w. dla książek złożonych z pojedynczych kart. Udoskonalił ją Cederic Chivers, stąd zwana jest metodą Chiversa. Szycie na okrętkę powodowało napięcia grzbietu i odchylanie się kolejnych kart. Aby uniknąć napięć bocznych Chivers wykonywał trzy otwory w każdej sekcji w taki sposób, że ich rozmieszczenie zmienia się z sekcji na sekcję. Metoda charakteryzuje się dużą trwałością i elastycznością, ma też liczne wady, do których należy niepełna otwieralność kart, nadwyrężenie papieru otworami znajdującymi się tuż przy grzbiecie, ryzyko wyrwania kart, a także utracony margines wewnętrzny i utrudniona czytelność przygrzbietowych partii kolumn tekstu.

Maszynowe szycie ściegiem obrzucającym

Skonstruowanie i opatentowanie w 1912 przez Johna Griesingera maszyny do szycia na okrętkę upowszechniło ten sposób zszywania książek w Stanach Zjednoczonych. Był stosowany w oprawach wydawnictw informacyjnych i akcydensowych, składających się z pojedynczych kart lub z składów mieszanych (składkowo-kartkowych). Współcześnie maszyny do szycia na okrętkę są wykorzystywane głownie do wykonywania opraw bibliotecznych książek, które w oprawie pierwotnej miały łączenie klejowe i są pozbawione grzbiecików składek.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Szycie ściegiem na sztych
Szycie ściegiem na okrętkę

Grafika

• 

  il. 1. Etapy szycia obrzucającego. (rys. Banister M., 1993, s. 122)

Przypisy

1. https://www.conservation-wiki.com/wiki/Oversewn
2. oversewing, w: Etherington, Don., and Roberts, Matt T., 1982. Bookbinding and the Conservation of Books, https://cool.culturalheritage.org/don/dt/dt2412.html
3. Banister M., The craft of bookbinding, Nowy Jork, 1993, s. 122-124.
4. Johnson A.W., The Thames and Hudson Mannual of Bookbinding, Londyn, 1978, s. 65-67.
5. Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014, s. 474.
6. Wachnik Barbara, Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 19, 37, 50, 56, 107-108, 114-115.
7. E. Pokorzyńska, Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009, s. 27.

---

Autor: M.P.B., E.P.