Fakturowanie

Fakturowanie

(wytłaczanie)

Technika nadawania powierzchni skóry, papieru, płótna, metali i innych materiałów wzorzystej faktury poprzez wytłoczenie z użyciem matryc płaskich lub walcowych z wygrawerowanym wzorem.

Gofrowanie

(ang.emboss; fr. gaufrer; niem. prägen)

Termin pochodzący z języka francuskiego oznaczający wytłaczanie. Gofrowanie to wytłaczanie użytków materiałów obleczeniowych (papieru, płótna, skóry) przy użyciu podwójnej matrycy, z czego jedna posiada wypukły, druga wklęsły kształt wzoru. W wyniku wytłaczania na powierzchni materiału powstaje reliefowy wzór.

Gofrowanie, czyli obróbka wykończeniowa materiału może odbywać się w fabryce je produkującej (papiernia, garbarnia, tkalnia) lub poza nią. Wytłaczaniem papierów zajmowały się wytwórnie papierów dekoracyjnych, wykonywały je za pomocą pras drukarskich, miedziorytniczych lub walcarek. Specyficznym typem papierów wytłaczanych były papiery do opraw à la bombonierka: tłoczenie przewidywało układ obłóczki na okładce i zawierało wyodrębnione partie grzbietowe, bordiury i zwierciadło. Współcześnie gofrowanie papieru jest tożsame z tłoczeniem podczas kalandrowania i stanowi końcową fazę powstawania papieru dekoracyjnego.

Grenowanie

(ziarnowanie, groszkowanie)

Wytłaczanie skór celem nadania im faktury, zwykle celem zabiegu było nadanie skórom niskogatunkowym (zwłaszcza owczym) ziarna skór innych gatunków (skóry koziej lub skór zwierząt egzotycznych: wężowej, krokodylej).

Grenowanie powierzchni skór wykonywano przy użyciu specjalnych pras tzw. deseniarek, ręcznych, później elektrycznych. Podstawą deseniarki jest masywny stalowy korpus, na którym jest umocowana nieruchoma płyta górna, do której przymocowuje się matrycę z wygrawerowanym rysunkiem (groszek, lica skór egzotycznych). Płyta dolna jest mobilna. Skóry układa się na płycie dolnej wyłożonej filcem, następnie podnosi się ją i dociska do płyty górnej nagrzanej do temp. 60-70 st.C (skóry garbowania roślinnego) lub 90 st.C (skóry garbowania chromowego, dermatoid). Przy wytłaczaniu należy uważać, aby deseń był równy, skóry właściwie ukierunkowane (istotne w przypadku montażu), lico nie przepalone, ani nie uszkodzone ostrą powierzchnią płyty. Czas pozostawania skóry pod prasą dobiera się indywidualnie, w zależności od cech wytłaczanego materiału i zamierzonego efektu.

Grenowanie było często stosowane na przełomie XIX/XX w., słabe skóry owcze dodatkowo osłabiano tłoczeniem na gorąco, co przyspieszoną destrukcję.

Moletowanie

(fr. moletage)

Nadanie faktury, np. groszku, lica skóry, itp. tkaninom i papierom obleczeniowym powlekanym masami skrobiowymi lub tworzywami sztucznymi poprzez wygniecenie go przy użyciu walców z grawerowanym wzorem.

Moletowaniem (młotkowaniem) zwane jest także nadanie niejednolitej faktury krawędziom bloku w celu upodobnienia ich do brzegów papieru czerpanego (archaizacja). Wykonywane jest przez obijanie spiczastym końcem młotka oraz nacinanie pilnikiem, piłą lub nożem.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Skóry introligatorskie
Groszek
Kalandrowanie
Tłoczenie
Papiery wytłaczane
Płótna introligatorskie
À la bombonierka oprawa
Zdobienie krawędzi

Grafika

• 

  Wyklejka z papieru wytłaczanego we wzór skóry wężowej

Przypisy

1. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 830.
2. Napora S., Technologia galanterii skórzanej, Warszawa 1959, s. 44-46.
3. Krauze S., Rinck J., Buntpapier – ein Bestimmungsbuch, Decorated Papers – a Guidebook, Sierpapier – een Gids, Stuttgart, 2016, s. 90-107.
4. Weichelt A., Buntpapier-Fabrikation, Berlin 1908, s. 197-208.
5. Krupp A., Bookcloth in England and America, 1823-50, New Castle 2008.

---

Autor: M.P.B., E.P.