Szycie ściegiem w jodełkę
Spis treści
Szycie ściegiem w jodełkę
Szycie na rybi grzbiet (ang. herringbone sewing, linked supported sewing; wł. a spina di pesce)
Zwięzowy system szycia kodeksów. Zwięzy występują w postaci pasków, przeciętych w połowie na takiej długości, jak wynosi grubość grzbietu. Wystające poza grzbiet nieprzecięte końcówki zwięzów służyły do mocowania przy bloku okładzin. Nić prowadzona była wokół zwięzów z jednoczesnym zadzierzgnięciem za nić poprzedniej składki, którymś z rodzajów ściegu w jodełkę.
Historia
Szycie ściegiem w jodełkę zidentyfikowano w kodeksach karolińskich z VIII w. i było dla nich charakterystyczne. Wyewoluowało ono bezpośrednio z szycia łańcuszkowego, gdzie nić zadzierzgiwana jest za nić składki poprzedniej. Wyróżnia się kilka rodzajów ściegu w jodełkę, co podyktowane jest głównie sposobem przeprowadzenia nici do składki następnej. Szycie ściegiem w jodełkę w kodeksach romańskich, pozostało prawie niezmienne w stosunku do książek karolińskich. Jedyną różnicą było zastosowanie zwięzów kapitałkowych (il. 4), które jednak zyskały na popularności dopiero w epoce gotyckiej. W gotyku około 25% kodeksów było zszywanych ściegiem w jodełkę. Po tym okresie ten sposób szycia kodeksów niemal całkowicie zanikł.
Rodzaje ściegów w jodełkę
- szycie ściegiem w jodełkę z arkadowym łączeniem składek - nić jest wprowadzana do następnej składki przez prosty ścieg widoczny na grzbiecie bloku - arkadę. Charakterystyczne dla najstarszych kodeksów karolińskich. (il. 1)
- szycie ściegiem w jodełkę z plątnikiem - nić, zanim zostanie wprowadzano do następnej składki, jest zadzierzgiwana za nić składki poprzedniej, przez co powstaje widoczny na grzbiecie bloku ścieg łańcuszkowy - plątnik. (il. 2)
- szycie ściegiem w jodełkę z skrajnymi zwięzami przechodzącymi - nić jest wprowadzana do kolejnej składki tak, jak w ściegu w jodełkę z plątnikiem, z tym że odbywa się to na zwięzie usytuowanym w pewnej odległości od krawędzi bloku. (il.3)
- szycie ściegiem w jodełkę z zwięzami kapitałkowymi - nić jest wprowadzana do kolejnej składki tak, jak w ściegu w jodełkę z skrajnymi zwięzami, z tym że zwięzy usytuowane są na krawędzi bloku, przy czym krawędź może być prosta, bądź lekko ścięta. (il. 4)
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Garby
System szycia
Szycie karolińskie
Szycie romańskie
Szycie gotyckie
Szycie na zwięzy wypukłe
Grafika
il. 1. szycie ściegiem w jodełkę z arkadowym łączeniem składek (rys. Szimai J.A., 2017, s. 116.)
il. 2. szycie ściegiem w jodełkę z plątnikiem (rys. Szimai J.A., 2017, s. 116.)
il. 3. szycie ściegiem w jodełkę z skrajnymi zwięzami przechodzącymi (rys. Szimai J.A., 2017, s. 89.)
il. 4. szycie ściegiem w jodełkę z zwięzami kapitałkowymi (rys. Szimai J.A., 2017, s. 150.)
Przypisy
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 88-90, 100-101, 115-116, 147-148, 150-151, 187.
- Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 20, 52-55, 108-114.
Autor: M.P.B.
