Szycie ściegiem na sztych
Spis treści
Szycie ściegiem na sztych
(szycie blokowe, szycie na sztorc, ścieg klamerkowy) (ang. stab-sewing, side-sewing, niem. Blockheftung)
Sposób łączenia składek lub kartek w blok w ten sposób, że element łączący przechodzi na sztorc przez otwory wywiercone wzdłuż grzbietu w odległości kilku milimetrów od grzbietu.
Historia
Jeden z pierwszych, bezzwięzowych systemów szycia kodeksów. Wywodzi się bezpośrednio z konstrukcji poliptyków tabliczek drewnianych. Pierwsze kodeksy szyte tym sposobem pochodzą z pierwszych wieków naszej ery z terenów Morza Śródziemnego. System ten stosowano do zszywania w bloki pojedyncze karty, ale też i sfalcowane pojedyncze karty oraz bifolia. Częściej zszywano w ten sposób karty papirusowe i pergaminowe niż papierowe. Ten sposób szycia szczególnie przyjął się i zdominował inne sposoby w kodeksach dalekowschodnich (chińskich i japońskich). W Europie był popularny w Anglii w XVI - XVIII w., w notesach sprzedawanych bez oprawy lub z oprawą wykonaną z niebieskiego lub brązowego papieru. Używano go również do tymczasowego łączenia ze sobą składek, co pozostawiało po sobie ślady w postaci dziurek.
Rodzaje szycia na sztych
- (tzw. podstawowy, podwójna ósemka) - trzy do pięciu otworów, przez które nić prowadzona jest od otworu środkowego i z powrotem do niego, gdzie końcówki są związywane. (il. 1)
- trzy otwory, przez środkowy przechodzą obie końcówki, przy czym pętla pozostaje; następnie każda z końcówek prowadzona jest do skrajnych otworów, skąd wracają na powierzchnię, gdzie po przeprowadzeniu przez pętlę, zostają związane. (il. 2)
- siedem otworów, przez które nić prowadzona jest od przedostatniego do skrajnego otworu, dalej do trzeciego, po drodze tworząc supeł przy otworze, od którego rozpoczęte zostało szycie. Następnie przechodzi przez kolejne otwory. Po opuszczeniu ostatniego otworu, przechodzi do otworu przedostatniego, gdzie tworzy węzeł. (il. 3)
- (tzw. szycie na sztych obrzucające, ang. blanket sewing) - łączy szycie na sztych ze znanym z krawiectwa ściegiem obrzucającym. Otwory znajdują się nie dalej niż 9 mm od grzbietu bloku. Szycie prowadzone jest jak w sposobie 3, przy czym po przejściu przez każdy kolejny otwór, nić oplata grzbiet kodeksu. (il. 4)
Współcześnie szycie na sztych bywa stosowane w oprawie albumów fotograficznych, w tanich oprawach broszurowych, w broszurowanych akcydensach, katalogach itp. Albumy, pamiętniki, katalogi bywają łączone blokowo w drodze przewleczenia przez wywiercone otwory sznurków, tasiemek, nitów. Książki i akcydensy są zszywane klamerkami metalowymi na zszywarkach blokowych. Do zszywania ekstremalnie grubych bloków, które nie mieściły się w zszywarce introligatorzy stosowali gwoździe, którymi zbijali blok. Szycie na sztych jest niekorzystne dla książek, gdyż nie pozwala na pełne, swobodne otwieranie bloku.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Szycie drutem
Zszywarka blokowa
System szycia
Szycie na pierścień
Grafika
il. 1. Szycie na sztych, sposób 1. (rys. Middleton B.C., 1984, s. 2)
il. 2. Szycie na sztych, sposób 2. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)
il. 3. Szycie na sztych, sposób 3. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)
il. 4. Szycie na sztych obrzucające, sposób 4. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)
Przypisy
- Johnson A.W., The Thames and Hudson Mannual of Bookbinding, Londyn, 1978.
- Marks P.J.M., The British Library Guide to Bookbinding History and Techniques, Londyn, 1998.
- Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978.
- Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014.
- Miller J., Puzzle me this, Early bindings fragments in the Papyrology Collection of the University of Michigan Collection [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. J. Miller], Volume 2, 2015.
- Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009.
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017.
- Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020.
- Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa, 1966.
Autor: M.P.B, E.P.
