Nacinane oprawy: Różnice pomiędzy wersjami
(→Zobacz też) |
(→Nacinane oprawy) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Nacinane oprawy== | ==Nacinane oprawy== | ||
| − | (ledersznyt) (ang. cut-leather bindings, fr. cuir ciselé reliures, niem. Lederschnitt; wł. cuir cisele, cuir incise) | + | (ledersznyt, skóroryt) (ang. cut-leather bindings, fr. cuir ciselé reliures, niem. Lederschnitt; wł. cuir cisele, cuir incise) |
Wczesna technika zdobienia skórzanych opraw, polegająca na nacinaniu na mokrej skórze rysunku, który ujawnia się po wyschnięciu, w wyniku skurczu skóry. Rysunek dodatkowo pogłębiano lub wypełniano barwnym kitem, a wybrane pola rysunku puncowano. Tą techniką zdobiono nie tylko oprawy obleczone skórą garbowaną roślinnie ale także pergaminowe (tzw. Pergamentschnitt). | Wczesna technika zdobienia skórzanych opraw, polegająca na nacinaniu na mokrej skórze rysunku, który ujawnia się po wyschnięciu, w wyniku skurczu skóry. Rysunek dodatkowo pogłębiano lub wypełniano barwnym kitem, a wybrane pola rysunku puncowano. Tą techniką zdobiono nie tylko oprawy obleczone skórą garbowaną roślinnie ale także pergaminowe (tzw. Pergamentschnitt). | ||
Wersja z 08:58, 24 mar 2022
Spis treści
Nacinane oprawy
(ledersznyt, skóroryt) (ang. cut-leather bindings, fr. cuir ciselé reliures, niem. Lederschnitt; wł. cuir cisele, cuir incise)
Wczesna technika zdobienia skórzanych opraw, polegająca na nacinaniu na mokrej skórze rysunku, który ujawnia się po wyschnięciu, w wyniku skurczu skóry. Rysunek dodatkowo pogłębiano lub wypełniano barwnym kitem, a wybrane pola rysunku puncowano. Tą techniką zdobiono nie tylko oprawy obleczone skórą garbowaną roślinnie ale także pergaminowe (tzw. Pergamentschnitt).
Historia
Najstarsze zdobione tą techniką kodeksy pochodzą z VII w. Pierwsza europejska oprawa nacinana z VII w. (niekiedy błędnie podaje się X – XII w.) to Ewangeliarz św. Jana, znajduje się Stonyhurst College w Durham. Jednak najbardziej popularna była w XIV i XV w. w Austrii, Węgrzech, Czechach i Niemczech. Jednym z niewielu znanych z nazwiska mistrzów ledersznytu był żyjący w XV w. w Norymbergii, żyd Jaffe Mair. Zdobił swoje oprawy motywami heraldycznymi, rysunkami zwierząt, itp. Ledersznytowa technika zdobienia opraw zaniknęła całkowicie na początku XVI stulecia. Technika odżyła na pocz. XIX w. w oprawach bibliofilskich i książce artystycznej.
Zdobnictwo
Obok prostej, zazwyczaj geometrycznej dekoracji, wprowadzali introligatorzy stylizowane liście, zwierzęta, ptaki (często wewnątrz kół), wizerunki świętych, a od połowy XV w. sięgnęli po wzory z współczesnej im grafiki, wycinali całe sceny polowań lub sceny miłosne.
Polska
W Polsce technika była stosowana w XIV i XV w. wśród introligatorów Krakowskich. Egzemplarze opraw nacinanych znajdują się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej, Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu, Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu, w zbiorach katedry w Płocku i Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Lederzeichnungowe oprawy
Grafika
il. 1. Schemat wykonywania techniki nacinanej (ledersznytu).
Fragment oprawy koptyjskiej zdobionej w technice nacinania, IX-X w., Pierpont Morgan Library, Nowy Jork, fot. wg: www.themorgan.org
Futerał z dekoracją nacinaną, Lombardia, kon. XV w., zbiory i fot.: Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan
Futerał na relikwiarz ozdobiony w technice nacinanej, Norymberga, 1517, Kunsthistorisches Museum w Wiedniu, fot. wg: Ritter 2017
il. 2. Oprawa z dekoracją w technice nacinanej przypisana Jaffe Mair'owi.
il. 3. Przykład polskiej oprawy nacinanej (oprawa rękopisu objawień św. Brygidy), wykonana ok. 1400 r. przez Jana Kropacza, Polaka z Kłobucka pod Częstochową, podczas jego studiów w Pradze; zbiory katedry w Płocku. (fot. E. Pietrzyk)
Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, Czechy - Praga, ok. 1400 r., BUMK, Toruń, fot. P. Kurek
Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, Szwajcaria?, XV w., klasztor Wesemlin w Luzernie, fot. wg: Schmidt-Künsemuller 1980
Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, Niemcy, Staatsbibliothek w Bambergu, fot. wg: Schmidt-Künsemuller 1980
Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, płd. Hiszpania, ok. 1475, fot. wg: Goldschmidt 1967, t. 2
il. 4. Przykład oprawy wykonanej w technice tzw. pergamentschnittu; Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, Marius-Michel, Lepere, Francja, 1900 r., fot. wg: Devauchelle 1995
il. 5. Przykład współczesnej oprawy książki artystycznej wykonanej w technice nacinanej
Przypisy
- Encyklopedia wiedzy o książce, praca zbiorowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971, s. 1708-1709.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 106-107.
Autor: M.P.B.
