Zdobnictwo opraw: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 20:00, 6 mar 2022

Zdobnictwo opraw

(ang. Technique of decoration, Bookbinding techniques for decorating bindings, Techniques de reliure pour décorer les reliures, niem. Buchbindetechniken zum Dekorieren von Einbänden, wł. Tecniche di rilegatura per decorare le rilegature)

Zdobnictwo opraw skórzanych na przestrzeni historii introligatorstwa związane było z rozwojem technik zdobniczych, umiejętnościami wytwórcy kodeksu i możliwościami finansowymi klienta. Dążność ku zdobieniu skórzanych opraw widoczna jest już w najstarszych kodeksach. Książka, będąca wówczas przedmiotem samym w sobie niezwykle kosztownym, znakomicie się nadawała do zdobienia. Podnoszona była w ten sposób jej wartość materialna, estetyczna i artystyczna. Najstarsze zachowane ozdobne skórzane oprawy książek to późne oprawy koptyjskie z VII – X w. Były one zdobione techniką wycinania skóry.

W średniowieczu w zdobnictwie książki, należy wyodrębnić dwa nurty. Z jednej strony wyróżniają się pełne przepychu księgi kościelne, które będąc wyrazem godności i mocy chrześcijańskiej zdobione były najlepszymi materiałami, takimi jak: kość słoniowa, metale szlachetne, kamienie jublilerskie, emalia (tzw. oprawy klejnotowe). Oprawy te były także popularne wśród możnych ówczesnego świata. Nie były to jednak dzieła sztuki i rzemiosła ntroligatorskiego, praca introligatora była wyłącznie tłem dla efektu pracy złotnika, czy emaliera. Ogromna większość opraw średniowiecznych, to księgi oprawione w deski i w niezdobioną skórę. Oprawy karolińskie z IX i X w. cechuje proste zdobnictwo wykonywane przy pomocy strychulca, którym wyznaczano zwierciadło dzielone na geometryczne pola.

Przełom w introligatorstwie dotyczący technik zdobnictwa, przyniósł wiek XII. Z pewnością jeszcze przed rokiem 1137, w północnej Francji wynaleziono sposób wyciskania ozdób i deseni przy pomocy tłoków. Technika tłoczenia opraw - słusznie mogąca uchodzić za swoistą technikę zdobnictwa introligatorskiego - dość szybko przedostała się do Anglii (ok. 1148 r.), a następnie rozprzestrzeniła się po całej Europie. Oprawy z XIV i XV w. są ślepo tłoczone. Przyjmuje się, że do pierwszych europejskich opraw tłoczonych złotem zalicza się piętnastowieczne oprawy kodeksów z biblioteki króla węgierskiego Macieja Korwina.

Inną, wczesną techniką zdobienia książki przez introligatora było nacinanie mokrej jeszcze skóry, po wyschnięciu tworzy się w ten sposób rysunek, który czasem dodatkowo pogłębiano, puncowano lub wypełniano barwnym kitem. Jest to tzw. ledersznyt (oprawa nacinana), najstarsze tą techniką zdobione kodeksy pochodzą z VII w. jednak najbardziej popularna była w XIV i XV w.

Oprawy renesansowe, szczególnie włoskie i francuskie, charakteryzuje bogate zdobienie złotem, tło tych wyszukanych zdobień stanowią zróżnicowane pod względem barwy skóry. Dla uzyskania barwnego efektu stosowano techniki barwienia skóry woskiem barwionym, a także wklejano barwne kawałki marokinu. W Anglii w epoce renesansu rozwinęła się specyficzna technika zdobienia opraw poprzez haft i naszywanie różnego rodzaju aplikacji, a także paciorków, szklanych, cekinów, kamieni półszlachetnych, itp. Już w XVI w. pojawiła się kolejna technika zdobienia skórzanych opraw poprzez marmoryzację. Rozkwit tej techniki przypada na wiek XVII i XVIII.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Ażurowa dekoracja
Haftowane oprawy
Nacinane oprawy
Mozaikowa dekoracja
Marmoryzowane oprawy
Materiały obleczeniowe opraw
Tłoczenie

Przypisy

1. Dahl S., Dzieje książki, Warszawa, Wrocław, Kraków 1965, s. 62-66, 116-117, 150-155.
2. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, s. 1685-1718, 2340-2343.
3. Foot M., Bookbinders at Work. Their roles and Meethods, London 2006, s. 65-105.
4. Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York 2017, s. 241-251
5. Szwejkowska H. Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny, Wrocław 1980, s. 285.

Autor: M.P.B.