Plątnik: Różnice pomiędzy wersjami
(→Plątnik) |
|||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
Miejsce na grzbiecie ręcznie zszytego bloku książki, w którym nitka jest zadzierzgiwana o nić składki poprzedniej, następnie przechodzi do kolejnej składki i zmienia kierunek (il. 1). Powstające w ten sposób pętelki tworzą łańcuszek leżący na grzbiecie bloku (il. 2). | Miejsce na grzbiecie ręcznie zszytego bloku książki, w którym nitka jest zadzierzgiwana o nić składki poprzedniej, następnie przechodzi do kolejnej składki i zmienia kierunek (il. 1). Powstające w ten sposób pętelki tworzą łańcuszek leżący na grzbiecie bloku (il. 2). | ||
| + | |||
| + | ==Historia== | ||
| + | W pierwszych, szytych na zwięzy kodeksach, nić szycia dochodziła do końca składki i tam przekładano ją do składki następnej. Celem uchronienia grzbietów składek przed przerywaniem podkładano w tym miejscu skręcony pasek skóry lub sznurek, wokół którego owijała się nić i w ten sposób tworzyła się kapitałka będąca de facto zwięzem (il. 3). Pod koniec XV w. przyjął się i upowszechnił zwyczaj robienia łańcuszkowego zadzierzgiwanego ściegu w niewielkiej odległości od dolnej i górnej krawędzi składek, tzw. plątnika. Ten wynalazek umożliwił zastosowanie innych rodzajów kapitałek. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 17: | Linia 20: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
File:Zjaw110pl.jpg|il. 1. Schemat zadzierzgiwania nici przy przechodzeniu do kolejnej składki, wykonywanie plątnika. (rys. Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 110.) | File:Zjaw110pl.jpg|il. 1. Schemat zadzierzgiwania nici przy przechodzeniu do kolejnej składki, wykonywanie plątnika. (rys. Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 110.) | ||
| − | File:Pl1 2k szir 116.jpg|il. 2. Schemat powstającego plątnika, łańcuszka w miejscu zadzierzgiwania nici za poprzednią składkę przy przechodzeniu do kolejnej | + | File:Pl1 2k szir 116.jpg|il. 2. Schemat powstającego plątnika, łańcuszka w miejscu zadzierzgiwania nici za poprzednią składkę przy przechodzeniu do kolejnej składki. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 116.) |
| + | File:Jod 4k szir 150.jpg|il. 3. Schemat szycia bez plątnika. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 150.) | ||
| + | |||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linia 24: | Linia 29: | ||
# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971. | # Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971. | ||
# Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002. | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002. | ||
| + | # 29. Osięgłowski J., Konserwacja książki w Polsce przedrozbiorowej. Poznań 1985. | ||
# Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017. | # Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017. | ||
# Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965. | # Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965. | ||
Wersja z 16:49, 18 lut 2020
Spis treści
Plątnik
Łańcuszek (ang.kettle-stitch, fr. chaìnette, brochage; niem. Fitzbund, wł.catenella)
Miejsce na grzbiecie ręcznie zszytego bloku książki, w którym nitka jest zadzierzgiwana o nić składki poprzedniej, następnie przechodzi do kolejnej składki i zmienia kierunek (il. 1). Powstające w ten sposób pętelki tworzą łańcuszek leżący na grzbiecie bloku (il. 2).
Historia
W pierwszych, szytych na zwięzy kodeksach, nić szycia dochodziła do końca składki i tam przekładano ją do składki następnej. Celem uchronienia grzbietów składek przed przerywaniem podkładano w tym miejscu skręcony pasek skóry lub sznurek, wokół którego owijała się nić i w ten sposób tworzyła się kapitałka będąca de facto zwięzem (il. 3). Pod koniec XV w. przyjął się i upowszechnił zwyczaj robienia łańcuszkowego zadzierzgiwanego ściegu w niewielkiej odległości od dolnej i górnej krawędzi składek, tzw. plątnika. Ten wynalazek umożliwił zastosowanie innych rodzajów kapitałek.
Zobacz też
Kapitałka
Kapitałka gotycka
Kapitałka integralna
Szycie ściegiem w jodełkę
zadzierzgnięcie
Grafika
il. 1. Schemat zadzierzgiwania nici przy przechodzeniu do kolejnej składki, wykonywanie plątnika. (rys. Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 110.)
il. 2. Schemat powstającego plątnika, łańcuszka w miejscu zadzierzgiwania nici za poprzednią składkę przy przechodzeniu do kolejnej składki. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 116.)
il. 3. Schemat szycia bez plątnika. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 150.)
Przypisy
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
- 29. Osięgłowski J., Konserwacja książki w Polsce przedrozbiorowej. Poznań 1985.
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017.
- Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965.
Autor: MPG
