Płótna introligatorskie: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 22:32, 9 wrz 2019

Płótna introligatorskie

Surowce włókiennicze o wykończeniu specyficznym dla potrzeb prac introligatorskich. Najczęściej są to bawełniane tkaniny o splocie płóciennym powleczone apreturą. Choć w introligatorstwie zawsze wykorzystywano różnego rodzaju tkaniny, to opracowanie specjalnego płótna wiąże się z rozwojem, na pocz. XIX w. rynku wydawniczego i oprawy nakładowej. Poszukiwanie tańszego od skóry i łatwiej dostępnego surowca doprowadziło do opracowania technologii w 1825 roku przez Anglika Archibalda Leightona. Nosiło ono nazwę płótna angielskiego lub kaliko; nazwa wywodzi się od indyjskiej Kalkuty, skąd dostarczano bawełnianego surowca, przez długi czas kaliko wytwarzano wyłącznie w Anglii skąd importowano do innych krajów. Płótno było poddane wytłaczani i otrzymywało fakturę, upodobniającą je do skóry; można sądzić że pierwotnie było traktowane jak jej erzatz.

Z czasem opracowano szereg różnych płócien, stosowanych na oprawy książek.

Kaliko

Kaliko jest tkaniną bawełnianą, na którą nałożono apreturę z krochmalu, parafiny bądź gliceryny, zmieszaną z barwnikiem . Apretura nadawała sztywność, wzmacniała strukturę, czyniła płótno podatnym na wytłaczanie oraz złocenie. Powierzchnię zwykle tłoczono w gorących kalandrach, nadając płótnu fakturę groszkowaną, prążkowana, jedwabnej mory bądź jeszcze inne, upodobniając jego wygląd do szlachetniejszych materiałów pokryciowych. Już w pierwszych dwudziestu latach produkowano płótna w setkach faktur.

Wytrzymałość płótna angielskiego była dość ograniczona, apretura wykruszała się w miejscach narażonych na wyginanie i uderzanie (zwłaszcza w przegubach i na rogach) odsłaniając surowe płótno, a co gorsza, ulegając przerwaniom. Introligatorzy narzekali na niską jakość i trwałość płócien.

Ekruda

Ekrudę produkuje się z włókien bawełnianych lub z dodatkiem włókien sztucznych - wiskozowych. Tkanina jest powlekana po lewej stronie wodną pastą skrobiową, która zakleja przestrzenie między nitkami i usztywnia płótno. Tkanina jest barwiona na różne kolory, zachowuje widoczny splot płótna.

Produkuje się także ekrudę podklejaną papierem o niskiej gramaturze (kaszerowaną). Przeznaczona jest głównie do maszynowego wykonywania okładek, gdyż po naniesieniu kleju rozpuszczanego w wodzie papier dość szybko odkleja się od płótna.

Kanafas

Gruba i gęsta tkanina bawełniana o splocie płóciennym, której nici wątku są grubsze i luźniej splecione niż nici osnowy. Apreturowany obustronnie masą skrobiową, gruba warstwa wierzchnia prawie całkowicie zasłania splot płótna. Po wysuszeniu kalandrowana, uzyskuje połysk lub fakturę. Jest materiałem mocnym i sztywnym, przeznaczonym na oprawy dużych, ciężkich woluminów.

Moleskin

Gęste mocne płótno, nie apreturowane, z wyczesanym, włochatym spodem. Służyło do produkcji dużych i ciężkich woluminów, przede wszystkim różnego rodzaju ksiąg handlowych i biurowych.

Płótno lniane

Introligatorzy używali naturalnego płótna lnianego, które cechowało się dużą wytrzymałością. Niestety, książki w użytkowaniu bardzo się brudziły. Dlatego produkowano apreturowane płótno lniane, tzw. buckram. Współcześnie produkowane jest płótno lniane na podłożu papierowym, zachowujące szlachetny naturalny wygląd.

Oprócz omówionych, produkowano wiele innych płócien, np. cienki nansuk, mocny, pasiasty gradel. Niektóre z nich (granitol, dermatoid, libroid) pokrywano masami z tworzyw sztucznych i wytłaczano we wzory imitujące skórę, stąd są określane jako sztuczna skóra a nie płótno.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Materiały obleczeniowe opraw
Sztuczna skóra

Grafika

• 

  Wzorzyste kaliko

Przypisy

1. A. Krupp, Bookcloth in England and America, 1823-50, New Castle 2008.
2. R. Szczęsny, Materiałoznawstwo introligatorskie, Warszawa 1983, s. 43-53.

Autor: E.P.