Zdobnictwo opraw: Różnice pomiędzy wersjami
(→Zdobnictwo opraw) |
|||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
| − | + | Dążność ku zdobieniu skórzanych opraw widoczna jest już w najstarszych kodeksach. Książka, będąca wówczas przedmiotem samym w sobie niezwykle kosztownym, znakomicie się nadawała do zdobienia. . Najstarsze zachowane ozdobne skórzane oprawy książek to późne oprawy koptyjskie z VII – X w. Były one zdobione techniką wycinania skóry. | |
W średniowieczu w zdobnictwie książki, należy wyodrębnić dwa nurty. Z jednej strony wyróżniają się pełne przepychu księgi kościelne, które będąc wyrazem godności i mocy chrześcijańskiej zdobione były najlepszymi materiałami, takimi jak: kość słoniowa, metale szlachetne, kamienie jublilerskie, emalia (tzw. oprawy klejnotowe). Oprawy te były także popularne wśród możnych ówczesnego świata. Nie były to jednak dzieła sztuki i rzemiosła ntroligatorskiego, praca introligatora była wyłącznie tłem dla efektu pracy złotnika, czy emaliera. Ogromna większość opraw średniowiecznych, to księgi oprawione w deski i w niezdobioną skórę. Oprawy karolińskie z IX i X w. cechuje proste zdobnictwo wykonywane przy pomocy strychulca, którym wyznaczano zwierciadło dzielone na geometryczne pola. | W średniowieczu w zdobnictwie książki, należy wyodrębnić dwa nurty. Z jednej strony wyróżniają się pełne przepychu księgi kościelne, które będąc wyrazem godności i mocy chrześcijańskiej zdobione były najlepszymi materiałami, takimi jak: kość słoniowa, metale szlachetne, kamienie jublilerskie, emalia (tzw. oprawy klejnotowe). Oprawy te były także popularne wśród możnych ówczesnego świata. Nie były to jednak dzieła sztuki i rzemiosła ntroligatorskiego, praca introligatora była wyłącznie tłem dla efektu pracy złotnika, czy emaliera. Ogromna większość opraw średniowiecznych, to księgi oprawione w deski i w niezdobioną skórę. Oprawy karolińskie z IX i X w. cechuje proste zdobnictwo wykonywane przy pomocy strychulca, którym wyznaczano zwierciadło dzielone na geometryczne pola. | ||
Wersja z 11:05, 7 mar 2022
Zdobnictwo opraw
(dekoracja) (ang. binding decorating; fr décoration de reliure; niem. Einbandverzierung, Einbanddekoration )
Różnego rodzaju zabiegi wykonywane w celu nadania oprawie walorów estetycznych i artystycznych a także podniesienia wartości materialnej. Wykonywane różnymi technikami, zarówno stricte introligatorskimi jak i pochodzącymi z innych dziedzin rzemiosła i sztuki, nie tylko w obrębie okładki, ale także innych części książki (wyklejka, krawędzie, ścieg). Zabiegi zdobnicze wykonywane są także na materiałach oraz półfabrykatach, a wreszcie walory estetyczne ma dobór i zestawienie użytych materiałów. Zdobnictwo było związane z rozwojem technik zdobniczych, dostępnością materiałów, umiejętnościami wytwórcy kodeksu i możliwościami finansowymi klienta.
Dążność ku zdobieniu skórzanych opraw widoczna jest już w najstarszych kodeksach. Książka, będąca wówczas przedmiotem samym w sobie niezwykle kosztownym, znakomicie się nadawała do zdobienia. . Najstarsze zachowane ozdobne skórzane oprawy książek to późne oprawy koptyjskie z VII – X w. Były one zdobione techniką wycinania skóry.
W średniowieczu w zdobnictwie książki, należy wyodrębnić dwa nurty. Z jednej strony wyróżniają się pełne przepychu księgi kościelne, które będąc wyrazem godności i mocy chrześcijańskiej zdobione były najlepszymi materiałami, takimi jak: kość słoniowa, metale szlachetne, kamienie jublilerskie, emalia (tzw. oprawy klejnotowe). Oprawy te były także popularne wśród możnych ówczesnego świata. Nie były to jednak dzieła sztuki i rzemiosła ntroligatorskiego, praca introligatora była wyłącznie tłem dla efektu pracy złotnika, czy emaliera. Ogromna większość opraw średniowiecznych, to księgi oprawione w deski i w niezdobioną skórę. Oprawy karolińskie z IX i X w. cechuje proste zdobnictwo wykonywane przy pomocy strychulca, którym wyznaczano zwierciadło dzielone na geometryczne pola.
Przełom w introligatorstwie dotyczący technik zdobnictwa, przyniósł wiek XII. Z pewnością jeszcze przed rokiem 1137, w północnej Francji wynaleziono sposób wyciskania ozdób i deseni przy pomocy tłoków. Technika tłoczenia opraw - słusznie mogąca uchodzić za swoistą technikę zdobnictwa introligatorskiego - dość szybko przedostała się do Anglii (ok. 1148 r.), a następnie rozprzestrzeniła się po całej Europie. Oprawy z XIV i XV w. są ślepo tłoczone. Przyjmuje się, że do pierwszych europejskich opraw tłoczonych złotem zalicza się piętnastowieczne oprawy kodeksów z biblioteki króla węgierskiego Macieja Korwina.
Inną, wczesną techniką zdobienia książki przez introligatora było nacinanie mokrej jeszcze skóry, po wyschnięciu tworzy się w ten sposób rysunek, który czasem dodatkowo pogłębiano, puncowano lub wypełniano barwnym kitem. Jest to tzw. ledersznyt (oprawa nacinana), najstarsze tą techniką zdobione kodeksy pochodzą z VII w. jednak najbardziej popularna była w XIV i XV w.
Oprawy renesansowe, szczególnie włoskie i francuskie, charakteryzuje bogate zdobienie złotem, tło tych wyszukanych zdobień stanowią zróżnicowane pod względem barwy skóry. Dla uzyskania barwnego efektu stosowano techniki barwienia skóry woskiem barwionym, a także wklejano barwne kawałki marokinu. W Anglii w epoce renesansu rozwinęła się specyficzna technika zdobienia opraw poprzez haft i naszywanie różnego rodzaju aplikacji, a także paciorków, szklanych, cekinów, kamieni półszlachetnych, itp. Już w XVI w. pojawiła się kolejna technika zdobienia skórzanych opraw poprzez marmoryzację. Rozkwit tej techniki przypada na wiek XVII i XVIII.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Ażurowa dekoracja
Haftowane oprawy
Nacinane oprawy
Mozaikowa dekoracja
Marmoryzowane oprawy
Materiały obleczeniowe opraw
Tłoczenie
Przypisy
- Dahl S., Dzieje książki, Warszawa, Wrocław, Kraków 1965, s. 62-66, 116-117, 150-155.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, s. 1685-1718, 2340-2343.
- Foot M., Bookbinders at Work. Their roles and Meethods, London 2006, s. 65-105.
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York 2017, s. 241-251
- Szwejkowska H. Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny, Wrocław 1980, s. 285.
Autor: M.P.B.
