Zszywki: Różnice pomiędzy wersjami
(→Zobacz też) |
(→Przypisy) |
||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | + | # Chlebus E., Elementy przybyszowe w oprawach późnogotyckich - formy, funkcja, terminologia. [w:] Roczniki Biblioteczne, rok LXI, Wrocław 2017, s. 67-84.# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, s. 2634-2635. | |
| − | # | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | # | + | |
# Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, http://cool.conservation-us.org/don/ (data dostępu 11.07.2017) | # Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, http://cool.conservation-us.org/don/ (data dostępu 11.07.2017) | ||
| − | # Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, | + | # Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, New York 2017, s. 95-98, 297-304. |
| − | + | ||
# Słownik Etherington & Roberts [online], Dostępny w World Wide Web: http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt1721.html [dostęp: 28 maja 2018] | # Słownik Etherington & Roberts [online], Dostępny w World Wide Web: http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt1721.html [dostęp: 28 maja 2018] | ||
# Słownik oprawoznawczy Ligatus [online], Dostępny w World Wide Web: http://www.ligatus.org.uk/lob/ [dostęp: 10 czerwca 2017] | # Słownik oprawoznawczy Ligatus [online], Dostępny w World Wide Web: http://www.ligatus.org.uk/lob/ [dostęp: 10 czerwca 2017] | ||
---- | ---- | ||
Autor: '''M.P.B.''' | Autor: '''M.P.B.''' | ||
Wersja z 14:43, 20 wrz 2021
Zszywki, zn. 1
(zagiętki) (ang. stays/sewing stays, guards/sewing guards, inner guards; niem. Heftfälzchen)
Wąskie paski pergaminowe, podkładane pod grzbiety poszczególnych składek celem ich ochrony przed rozerwaniem przez nić szycia (il. 1). Nazwa dotyczy też niekiedy scezur (il. 2). Na zszywki używano często dawnej makulatury, z tego powodu znajdują się tam często teksty i cenniejsze niż książka, w której się znajdują. Dlatego w trakcie prac konserwatorskich-restauratorskich po wydobyciu z książki, poddaje się je badaniom i z pełną pieczołowitością zabezpiecza (il. 3). W XIX i XX w. były one obiektem poszukiwań badaczy książek. W 1891 r. prof. Aleksander Brückner odkrył i odczytał na zszywkach tekst najstarszego zabytku piśmiennictwa polskiego tzw. Kazań Świętokrzyskich, pochodzących z pocz. XIV w. (zob. makulatura w oprawach). Odkrycie to dało bezpośredni asumpt do prowadzenia badań makulatury znajdującej się w wielu kodeksach (il. 4).
Historia
Zszywki spotyka się przede wszystkim w średniowiecznych rękopisach szytych na kapitałkę. Można uznać je za relikt średniowiecznych kodeksów tzw. mieszanych, w których zewnętrzne karty składek były pergaminowe, a wewnętrzne papierowe. Choć zszywki są charakterystyczne dla kodeksów średniowiecznych, to spotyka się je także w inkunabułach. W drukach najczęściej znajdowały się przy grzbietach jednej lub dwóch krańcowych składek. Zazwyczaj były już krótsze niż grzbiety składek, co jest zrozumiałe ze względu na zmianę sposobu przechodzenia nici ze składki do składki, już nie na końcu składki, a w pewnej odległości, w tzw. plątniku. Spotykane są również zszywki nieciągłe, znajdujące się wyłącznie w miejscach stacji.
Zszywki, zn. 2
Nazwa niekiedy stosowana do określenia kart przybyszowych w przypadku, gdy introligator sfalcowany grzbiet karty przybyszowej wyklejkowo-ochronnej zakładał za pierwszą i ostatnią właściwą składkę.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Makulatura w oprawach
Scezura
Karty przybyszowe
Szycie na kapitałkę
Grafika
il. 1. Zszywki wyciągnięte w trakcie prac konserwatorskich-restauratorskich z XV-wiecznego rękopisu. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 2. Pergaminowa scezura (zszywka) w starym druku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 3. Zszywki wyciągnięte w trakcie prac konserwatorskich-restauratorskich z Inkunabułu Quadragesimale Johannesa Gritscha, Norymberga 1483 i zabezpieczone wraz ze scezurą w pudle ochronnym obok kodeksu, Praca dyplomowa: W. Ługowska, pod kier. M. Pronobis-Gajdzis Pergaminowa scezura (zszywka) w starym druku. (fot. W. Ługowska)
Przypisy
- Chlebus E., Elementy przybyszowe w oprawach późnogotyckich - formy, funkcja, terminologia. [w:] Roczniki Biblioteczne, rok LXI, Wrocław 2017, s. 67-84.# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, s. 2634-2635.
- Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, http://cool.conservation-us.org/don/ (data dostępu 11.07.2017)
- Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, New York 2017, s. 95-98, 297-304.
- Słownik Etherington & Roberts [online], Dostępny w World Wide Web: http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt1721.html [dostęp: 28 maja 2018]
- Słownik oprawoznawczy Ligatus [online], Dostępny w World Wide Web: http://www.ligatus.org.uk/lob/ [dostęp: 10 czerwca 2017]
Autor: M.P.B.
