Bibliofilskie oprawy: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 12:43, 17 sie 2021

Bibliofilskie oprawy

Pojęcie oprawy bibliofilskiej wynika z pojęcia bibliofilstwa: oprawa bibliofilska to oprawa należąca lub przeznaczona dla bibliofila. Z tego względu na miano oprawy bibliofilskiej zasługuje oprawa ponad standartowa, luksusowa, o znacznej wartości artystycznej, rzemieślniczej a także kolekcjonerskiej.

Z punktu widzenia historyczno-kolekcjonerskiego oprawami bibliofilskimi są obiekty należące lub wykonane na zlecenie bibliofilów, zwłaszcza znanych i zasłużonych, np. oprawa grolierowska (Jeana Groliera), korwinowska (Matiasa Korwina), czy belwederska (Konstantego Pawłowicza Romanowa).

Z punktu widzenia techniki introligatorskiej, od oprawy bibliofilskiej oczekuje się zastosowania szlachetnych materiałów (skóry, pergaminu, tkanin jedwabnych, pięknych papierów, prawdziwego złota do tłoczeń), realizacji w nie uproszczonej technice (np. oprawa organiczna, francuska). W oprawach nowych dopuszczalne są rozwiązania kreatywne, zarówno w sferze materiałowej, technologicznej jak i zdobniczej (np. prace Edgarda Claesa wykonane z plexiglasu z dekoracją malowaną natryskowo).

Bibliofilska oprawa tymczasowa

Kształtowanie się wzorów bibliofilskiej oprawy tymczasowej sięga końca XVIII w. W różnych środowiskach wzorce te były nieco inne, stąd wyróżnia się kilka szczególnych jej odmian: broszurę angielską (Cartonnage à l'anglaise, Roxburghe Binding), Cartonnage à la Bradel, Legatura alla Bodoniana. Jej ideą było zaopatrzenie bibliofilskiej edycji w oprawy lekkie, oszczędne, z możliwie niewielką ingerencją introligatorską, tj. lekkim szyciem broszurowym i niezaklejaniem grzbietu, co umożliwiało łatwe usunięcie okładek w celu ponownego oprawienia, już na zlecenie konkretnego właściciela.

Roxburghe Binding

Rodzaj oprawy tymczasowej, w której blok został szyty nićmi bezzwięzowo lub na zwięzy, grzbiet nie przeklejony, górna krawędź bloku obcięta i złocona, blok zawieszony w sztywną okładkę z kartonowymi lub tekturowymi okładzinami obleczonymi w półskórek lub półpłótno i barwny, dekoracyjny papier. Pierwotnie ten typ oprawy był stosowany dla wydawnictw Roxburghe Club (pierwsze angielskie towarzystwo bibliofilskie), później został szeroko spopularyzowany. W Polsce propagował ją Bonawentura Lenart.

Legatura alla Bodoniana

(łac. Interim ligatura; ang. Bodoni-style [binding]; fr. reliure à la bodonienne)

Rodzaj tymczasowej oprawy, w której blok szyty jest nićmi bezzwięzowo lub na zwięzy, grzbiet nie przeklejony, krawędzie bloku nie obcięte, blok zawieszony w sztywną okładkę z kartonowymi okładzinami obleczonymi w całości papierem dekoracyjnym wytłaczanym. Nazwa pochodzi od nazwiska Giambattisty Bodoniego, parmeńskiego drukarza, który stosował ten rodzaj oprawy dla luksusowych druków wydawanych w swojej oficynie w XVIII w.

Bibliofilska oprawa oszczędnościowa

Wraz z upowszechnieniem bibliofilstwa w XIX-XX w. i rozrostem prywatnych kolekcji, należących do osób z wszystkich warstw społecznych pojawiła się potrzeba opracowania wzorca oprawy taniej oprawy bibliofilskiej, przeznaczonej zwłaszcza dla książek o mniejszych formatach i objętości. Oparto się na wzorcu oprawy tymczasowej. Zrezygnowano z kosztownych materiałów obleczeniowych na rzecz papierów dekorowanych, przenosząc uwagę na ochronną funkcję oprawy. Wymaga się starannego przygotowania wszystkich elementów (np. zamocowania luźnych tablic na falcach), zastosowania szlachetnych papierów na wyklejki i obleczenie, ręcznego zszycia na zwięzy, konstrukcji organicznej lub półorganicznej. Często oprawy bibliofilskie mają skórzane lub pergaminowe grzbiety i narożniki, złocone tytuły na grzbiecie i złocone lub barwione górne obcięcia kart.

W polskim piśmiennictwie ideę oszczędnościowej oprawy bibliofilskiej można znaleźć w tekstach Bonawentury Lenarta, Aleksandra Semkowicza i Zdzisława Debickiego.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Całopapierowe oprawy
Tymczasowa oprawa
Bradel
Duńska oprawa milimetrowa
Aldyńsko-grolierowskie oprawy
Belwederskie oprawy

Przypisy

1. B. Lenart, Piękna książka jako zespół czynników materialnych: papieru, czcionek, ilustracyj światłotlokowych, druku i oprawy, Wilno 1928.
2. B.Lenart, Dzisiejsza "oprawa" i dobra oprawa, Warszawa 1928.
3. A. Semkowicz, Oprawa książek, Kraków 1926.
4. Z. Debicki, Książka i człowiek, Warszawa 1923, s. 105-111.
5. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1715: Oprawa tymczasowa.

Autor: E.P.