Kratka ornamentalna: Różnice pomiędzy wersjami
Z Leksykon oprawoznawczy
| Linia 3: | Linia 3: | ||
(ang. lattice pattern, latticework; fr. grille ornementale) | (ang. lattice pattern, latticework; fr. grille ornementale) | ||
| + | * Oprawy romańskie: wg klasyfikacji Schmidt-Künsemülera: ornament spotykany na niewielu oprawach romańskich (ok. 1170-ok. 1200), przedstawiający różne formy „kratki” o regularnych, prostych i ukośnych ukośnych „prętach”, zazwyczaj z kropkowaniami między nimi. Wyciskany z prostokątnych tłoków, tworzy pionowe pasy lub pełne ramy wokół zwierciadła okładzin. W praktyce badawczej możliwy do pomylenia z →plecionką, należącą do najczęstszych ornamentów na oprawach romańskich. | ||
| + | * Oprawy gotyckie i renesansowe: podobnie jak w przypadku rombowego wzoru, rozpowszechnienie k. o. na oprawach 2 poł. XV – ok. poł. XVI w. było wyrazem gotyckiego upodobania do ornamentów opartych na ukośnej kracie, tworzącej rombowe pola z motywami dekoracyjnymi (kowalstwo artystyczne, złotnictwo, malarstwo ścienne itd.). Podstawowymi elementami k. o., najczęściej wyciskanymi z radełek, jest romboidalna kratka (linearna lub wypełniona prostym ornamentem, np. perełkowaniem) oraz jednakowe motywy dekoracyjne w polach (czteroliście, czteropłatki, gwiazdki, rozetki itp.). Na oprawach renesansowych pomiędzy k. o. chętnie wkomponowywano medaliony z portretami, herbami itd. Tworzą one pasy ornamentalne (np. wokół zwierciadła lub jako pionowe pasy w zwierciadle) bądź wypełnienie większych pól (kompartymenty grzbietu). W zwierciadłach opraw gotyckich niekiedy ukazywano kwadratową, linearną kratkę (wyciśniętą strychulcem) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól (wyciśniętymi z tłoka/tłoków). Niekiedy k. o. może być mylona z niektórymi odmianami plecionki o zgeometryzowanych formach i z drobnymi motywami wewnątrz jej pól (barrette, pręcik), jak również ze zmultiplikowanymi czteropłatkami w szerokich ramkach. | ||
| − | * | + | * Oprawy XVI-XXI w.: wszelkie ornamenty o formie kratki (romboidalnej lub kwadratowej) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól. Występują zarówno na okładzinach, grzbietach, jak i dublurach. W takich wypadkach cechą odróżniającą k. o. od wzoru rombowego jest zagęszczenie i delikatność formy jej elementów. |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
[[Indeks alfabetyczny ]] <br> | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| − | + | [[Barrette]] <br> | |
| − | + | [[Czteroliść]] <br> | |
| − | + | [[Czteropłatek]] <br> | |
| − | < | + | [[Gwiazda]] <br> |
| − | + | [[Kratka regencyjna]] <br> | |
| − | + | [[Plecionka]] <br> | |
| − | + | [[Pręcik]] <br> | |
| − | + | [[Rombowy wzór]] <br> | |
| − | + | [[Rozetki]] <br> | |
| − | + | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 42: | Linia 34: | ||
Plik:Kratka ornamentalna 8.jpg | Plik:Kratka ornamentalna 8.jpg | ||
Plik:Kratka ornamentalna 6.jpg | Plik:Kratka ornamentalna 6.jpg | ||
| + | |||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | |||
| + | # Kopydłowski 1958, il. 26-53, 88-93; | ||
| + | # Nuska 1964, il. 16-17h-ch; | ||
| + | # Schmidt-Künsemüler 1985, s. 236; | ||
| + | # Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 30; | ||
| + | # Pospieszna 2013, nr kat. 155-158; | ||
| + | # Wagner, Madajewska, Mazerska 2018, nr kat./tabl. 12-13, 20. | ||
| + | ---- | ||
| + | Autor: '''A.W.''' | ||
Wersja z 17:42, 6 cze 2021
Spis treści
Kratka ornamentalna
(ang. lattice pattern, latticework; fr. grille ornementale)
- Oprawy romańskie: wg klasyfikacji Schmidt-Künsemülera: ornament spotykany na niewielu oprawach romańskich (ok. 1170-ok. 1200), przedstawiający różne formy „kratki” o regularnych, prostych i ukośnych ukośnych „prętach”, zazwyczaj z kropkowaniami między nimi. Wyciskany z prostokątnych tłoków, tworzy pionowe pasy lub pełne ramy wokół zwierciadła okładzin. W praktyce badawczej możliwy do pomylenia z →plecionką, należącą do najczęstszych ornamentów na oprawach romańskich.
- Oprawy gotyckie i renesansowe: podobnie jak w przypadku rombowego wzoru, rozpowszechnienie k. o. na oprawach 2 poł. XV – ok. poł. XVI w. było wyrazem gotyckiego upodobania do ornamentów opartych na ukośnej kracie, tworzącej rombowe pola z motywami dekoracyjnymi (kowalstwo artystyczne, złotnictwo, malarstwo ścienne itd.). Podstawowymi elementami k. o., najczęściej wyciskanymi z radełek, jest romboidalna kratka (linearna lub wypełniona prostym ornamentem, np. perełkowaniem) oraz jednakowe motywy dekoracyjne w polach (czteroliście, czteropłatki, gwiazdki, rozetki itp.). Na oprawach renesansowych pomiędzy k. o. chętnie wkomponowywano medaliony z portretami, herbami itd. Tworzą one pasy ornamentalne (np. wokół zwierciadła lub jako pionowe pasy w zwierciadle) bądź wypełnienie większych pól (kompartymenty grzbietu). W zwierciadłach opraw gotyckich niekiedy ukazywano kwadratową, linearną kratkę (wyciśniętą strychulcem) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól (wyciśniętymi z tłoka/tłoków). Niekiedy k. o. może być mylona z niektórymi odmianami plecionki o zgeometryzowanych formach i z drobnymi motywami wewnątrz jej pól (barrette, pręcik), jak również ze zmultiplikowanymi czteropłatkami w szerokich ramkach.
- Oprawy XVI-XXI w.: wszelkie ornamenty o formie kratki (romboidalnej lub kwadratowej) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól. Występują zarówno na okładzinach, grzbietach, jak i dublurach. W takich wypadkach cechą odróżniającą k. o. od wzoru rombowego jest zagęszczenie i delikatność formy jej elementów.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Barrette
Czteroliść
Czteropłatek
Gwiazda
Kratka regencyjna
Plecionka
Pręcik
Rombowy wzór
Rozetki
Grafika
Przypisy
- Kopydłowski 1958, il. 26-53, 88-93;
- Nuska 1964, il. 16-17h-ch;
- Schmidt-Künsemüler 1985, s. 236;
- Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 30;
- Pospieszna 2013, nr kat. 155-158;
- Wagner, Madajewska, Mazerska 2018, nr kat./tabl. 12-13, 20.
Autor: A.W.
